زیستِ ۱۰۰۰ساله‌ی فردوسی
■ امروز ـ ۲۵ اردیبهشت ـ روز بزرگداشت کسی است که زبان فارسی را از نو جان بخشید بسیاری از پژوهشگران تاریخ و ادبیات ایران، حکیم ابوالقاسم فردوسی را باززنده‌ساز زبان پارسی، احیاگر اسطوره‌های ایرانی و نیز بازنمایانگر شکوه و جلال ایران باستان می‌دانند. او از مهم‌ترین ستون‌های حماسه‌نویسی و داستان‌پردازی جهان است، که شانه‌به‌شانه‌ی هومر، ویرژیل و... و بلکه بالاتر از آنان بر بلندای ستیغ داستان‌سرایی و حماسه‌پردازی ایستاده است و شاهنامه‌اش شاید مهم‌ترین اثر تاریخی، حماسی و داستانی جهان باشد. دریغا که با همه‌ی این‌ها، هنوز آگاهی‌های درست و دقیقی درباره‌ی زندگی او در دست نیست. امسال درست هزارمین سال درگذشتِ فردوسی است. او برابر آگاهی‌ها و دانسته‌ها، در سال ۴۰۳ هجری خورشیدی رخت از این جهان بربسته و از همین رو، امسال هزارمین سال کوچ جاودانه‌ی اوست. به فرخندگی ۲۵ اردیبهشت‌ماه که روز بزرگداشتِ فردوسی فرزانه است، در این گزارش، نگاهی انداخته‌ایم به زندگی او و ستایش و تجلیل بزرگان جهان از شاهنامه‌اش. ■ از زندگی فردوسی با نام کامل ابوالقاسم فردوسی توسی در نیمه‌ی نخست سده‌ی سوم هجری، یعنی نزدیک به ۱۱۰۰ سال پیش دیده به جهان گشود. سال دقیق زاده شدن او البته آشکار نیست و در این باره، میان مورخان بسیار اختلاف هست. برخی سال زاده شدنش را ۳۱۹ خورشیدی دانسته‌اند و برخی دیگر در این باره تردید کرده‌اند. برخی پژوهشگران، همچون نظامی عروضی، به‌عنوان نخستین پژوهشگر زندگی فردوسی، نوشته‌اند که او در روستای پاژ در شهرستان توس در خراسان دیده به جهان گشود. برخی منابع تازه‌تر، روستاهای «شاداب» و «رَزان» را نیز جایگاه زایش فردوسی دانسته‌اند. در این باره آگاهی‌های یقینی دست‌اول در دست نیست؛ چُنان‌که منابع تاریخی نوشته‌اند، فردوسی آغاز زندگی را در روزگار سامانیان سپری کرد. دهقان و دهقان‌زاده بود، از نظر مادی دارای ثروت و جایگاهی درخور توجه بود و پیداست که در جوانی به کسی نیازمند نبوده است. رفاه نسبی فردوسی باعث شد او فرصت کافی برای سرودن شاهنامه داشته باشد. حتی درباره‌ی شمار ابیات شاهنامه هم اختلاف‌نظرها بسیار است. برخی می‌گویند شاهنامه‌ی فردوسی کم‌تر از ۴۹هزار بیت دارد و برخی دیگر ابیات آن را تا ۶۱هزار هم شمرده‌اند. به همین دلیل نسخه‌های گوناگونی از این کتاب در درازای هزار سال گذشته وجود داشته است. نکته‌ی جالب این است که فردوسی در سرودن شاهنامه بیش‌تر از زبان پارسی سره بهره جُسته و شمار واژه‌های تازی در شاهنامه، تنها ۸۶۵ واژه است. ■ فردوسی در آیینه‌ی ملل نخستین بار در سال ۶۰۱ هجری، بُنداری اصفهانی شاهنامه را به زبان عربی برگرداند و پس از آن ترجمه‌های دیگری از این اثر، از جمله ترجمه‌ی ژول مُل به فرانسوی، انجام گرفت. آلفونس دو لامارتین، شاعر و نویسنده‌ی بزرگ فرانسه در سال ۱۸۳۵ میلادی در مجله‌ی «مدنیت» با عنوان «گروهی از بزرگان و نوابغ قدیم و جدید» داستان رستم را به میان آورد و از همان زمان قصه‌ی رستم و سهراب در اروپا به یکی از معروف‌ترین قصه‌های کلاسیک بدل شد. به همین دلیل، از میانه‌های سده‌ی نوزدهم شمار برگردان‌های شاهنامه در اروپا به زبان‌های گوناگون فزونی گرفت. واسیلی آندریویچ ژوکوفسکی یکی از مهم‌ترین و زیباترین منظومه‌های روسی را با الهام از داستان رستم و سهراب نوشت و متیو آرنولد، شاعر بزرگ بریتانیایی، نیز چنین کاری را در انگلستان انجام داد. یوهان ولفگانگ گوته، شاعر پرآوازه‌ی آلمانی هم که به ادبیات پارسی مهری فراوان داشت، در «دیوان شرقی از مؤلف غربی»، نام فردوسی را آورده و او را به بزرگی ستوده است. ویکتور هوگو، شاعر بزرگ فرانسه نیز در کتاب «شرقیات» در برخی موارد از فردوسی بهره گرفته و نام او را آورده است. هاینریش هاینه، دیگر شاعر مشهور آلمانی، در یکی از منظومه‌های خود داستان زندگی فردوسی را به شعر نوشته است. برای بزرگ‌نمایی، روی تصویر کلیک کنید.برای بزرگ‌نمایی، روی تصویر کلیک کنید. همچنین فرانسوا کوپه، شاعر مطرح فرانسوی، داستانی درباره‌ی زیارت تیمور لنگ از آرامگاه فردوسی ساخته است که از آثار زیبا و بنام اوست. پژوهشگر فرانسوی دیگری به نام موریس باره نیز در یکی از آثار خود به نام «ضیافت در کشورهای خاور» نام فردوسی را آورده و او را ستوده است. یان ریپکا، دانشمند بزرگ و ادب‌شناس کشور چک، در کتاب «تاریخ ادبیات ایران» خود، درباره‌ی فردوسی می‌نویسد: «فردوسی در سراسر گستره‌ی ادبیات فارسی، چون تهمتن قد برافراشته است». او در جایی دیگر از همان کتاب، درباره‌ی شاهنامه نوشته است: «حقیقت مسلم این است که در پهنه‌ی گیتی، هیچ ملت دیگری دارای چُنین حماسه‌ی باعظمتی نیست که همه‌ی سنت‌های تاریخی‌اش را، از دوران تاریک اساطیری تا میانه‌های سده‌ی هفتم در برداشته باشد.» همچنین، یِوگِنی ادواردویچ برتلس، از برجسته‌ترین پژوهشگران ادبیات، درباره‌ی فردوسی گفته: «مادامی که در جهان مفهوم ایرانی وجود خواهد داشت، نام پرافتخار شاعر بزرگ هم که سراسر عشق سوزان قلب خود را به میهن خویش وقف کرده بود، جاوید خواهد ماند. فردوسی شاهنامه را با خون دل نوشت، و به این قیمت، خریدار محبت و احترام ملت ایران به خود گردید.» ■ همچنین بنگرید به : ■ «نکوکارتر زو به ایران کسی / نبوده‌ست کآورد نیکی بسی» ■ آیا رسانه‌های نو جای کتاب را می‌گیرند؟ ■ نیایش در شاهنامه ■ «دلم برفروز» ؛ نیایـشی از زبان فردوسی پاکزاد ■ دیرینه‌ترین نسخهی خطی شاهنامه‌ی فردوسی، در دسترس کاربران اینترنت ■ «کاخ بلند» برای بچه‌های ایران ■ صدای پای تهمتن در کوچه‌های بادکوبه ... ■ عشق به شاهنامه و فردوسی در آذربایجان ■ آیین ایران‌منشی ■ ایران و توران ■ «نوروز تیری است که از چله‌ی کمان آرش رها شد» ■ دونده‌ی ایرانی به‌جای «ماراتن»، ۴۴ کیلومتر «راه شاهنامه» را دوید ■ پاک کردن نقاشی دیواری در مشهد ■ آیین بزرگداشت روز فردوسی، شامگاه آدینه در مشهد برگزار شد ■ تولید فیلم و سریال انیمیشن با اقتباس از شاهنامه ■ دهمین بزرگداشت فردوسی، سراسری برگزار می‌شود ■ همایش بزرگ باشگاه شاهنامه‌پژوهان ایران برای بزرگداشت فردوسی ■ آشنایی با آتشکده‌های ایران ■ گشتی در آتشکده آذرگشسب ـ آذربایجان‌غربی ■ سیمرغ در سیسخت ■ یاسوج، پایتخت طبیعت، سرزمین آریوبرزن ■ تصاویری ازبرگزاری جشن سده در کرمان ■ نمودار درختی شاهنامه ـ یک کار جدی ■ موسیقی در ایران باستان ■ همراهی مسئولان و معماران ایرانی و عرب برای مصادره‌ی فرهنگ و معماری ایران ■ قهوه‌خانه هم به نام کشوری دیگر جهانی می‌شود ■ نقاشی قهوه‌خانه ■ طنز ـ شاهنامه‌ی جدید ■ در کاخ‌موزه‌ی چهل‌ستون نمایش‌های قدیمی و آیین سمنوپزان برگزار می‌شود ■ سلام سخنگوی دولت به فردوسی ■ عکس‌هایی از بنای پیشینِ آرامگاه فردوسی پاکزاد ■ سرگذشتِ پراُفت‌وخیز آرامگاه فرزانه‌ی توس ■ شاهنامه ■ نسخهی شنیداری شاهنامه: روایت کامل بیت‌های شاهنامه (کامل) ■ بلیط‌فروشی که چهره‌ی ماندگار شد ■ فردوسی در کتاب رکوردهای گینس ■ نکوداشت استاد میرجلال‌الدین کزازی
|
