همچنان‌که دانشمندان در سرتاسر جهان بی‌وقفه به دنبال یافتن هویت و چیستی ماده‌ی تاریک هستند، پژوهشگران دانشگاه استکهلم به‌تازگی توانسته‌اند با به‌کارگیری روشی نوین، گام بزرگی در راستای گشودن راز ماده‌ی تاریک بردارند. جهان هستی همچنان برای ما رازی بزرگ است. ما تنها ۵درصد از مواد تشکیل‌دهنده‌ی کیهان را می‌شناسیم و چیستیِ ۹۵درصد دیگر، بر ما پوشیده است. پژوهشگران تا کنون تنها دریافته‌اند که بخش بزرگی از کیهان، حدود ۲۳درصد، از گونه‌ی دیگری از ماده تشکیل شده است. تا به اکنون هیچ‌کس این گونه از ماده را ندیده است و هیچ‌کس نمی‌داند این ماده، که آن را «ماده‌ی تاریک» نامیده‌اند، از چه چیزی ساخته شده است؛ اما ۷۲درصدِ دیگر گیتی، از چیزی حتا رازآمیز‌تر تشکیل شده است، که دانشمندان آن را «انرژی تاریک» می‌خوانند. به‌تازگی گروهی از پژوهشگران دانشگاه استکهلم سوئد، با به‌کارگیری روشی نوین، توانسته‌اند گامی بزرگ در راستای یافتنِ چیستیِ «ماده‌ی تاریک» شده‌اند. یکی از پژوهندگان این گروه به نام «جان کنراد» این‌گونه توضیح میدهد: «ما با روشی تازه، برای نخستین بار موفق شدهایم تا شماری از مدلهایی را که به نظر طبیعیترین پاسخ برای معمای ماده‌ی تاریک میرسیدند، حذف کنیم. آنچه در مورد این روش مهم است، دقت بالای آن است که باعث میشود نتایج ما بسیار اعتمادپذیر باشند. ما نمی‌توانیم ماده‌ی تاریک را ببینیم، چرا که با ماده‌ی عادی برهم‌کنشی ندارد و نوری هم از خود گسیل نمیکند. به سخن دیگر، ماده‌ی تاریک به نوعی نامریی است؛ اما ما میتوانیم بفهمیم که که آیا ماده‌ی تاریک تأثیراتی بر ماده‌ی معمولی داشته است یا نه. برای نمونه، ما میتوانیم ببینیم که چگونه عاملی نامریی و دارای جرم زیاد، بر شیوه‌ی چرخش یک کهکشان تأثیر میگذارد. همچنین، مشاهده میکنیم که گازهای موجود در خوشههای کهکشانی، رفتاری دیگرگونه با حالتی دارند که گویی تنها ماده‌ی رویت‌پذیر در کهکشان وجود داشته باشد. بنابراین، ما میدانیم که "چیزی" وجود دارد؛ آنچه نمیدانیم، ماهیت و چیستیِ این "چیز" است. مدلهای تئوریک بسیاری بسط یافتهاند که در آنها ذراتی به‌عنوان اجزای تشکیل‌دهنده‌ی ماده‌ی تاریک پیشبینی یا پیشنهاد شده‌اند؛ اما تأیید هر یک از این تئوریها، نیازمند شواهدی تجربی‌ست». از آنجا که ماده‌ی تاریک نامریی است، ما تنها میتوانیم آثار آن را مشاهده کنیم. یک راه مشاهده‌ی این آثار، بررسی تابش های پرانرژی «گاما» است. به کمک ماهواره و تلسکوپ گسترده‌نگر «فرمی» (Fermi Large Area Telescope) پژوهشگران می‌توانند این تابشها را زیر نظر بگیرند و به دنبال آثار ماده‌ی تاریک بگردند. «مایا لنا گارد»، از دیگر اعضای این گروه پژوهشی، نکته‌ای دیگر را یادآور میشود: «ما تابشهای گامای کهکشانهای کوتوله را مورد بررسی قرار دادهایم. این کهکشانها کوچک و کم‌نور، اما به‌شدت پرجرم هستند. به همین دلیل، محتمل به نظر میرسد که از ماده‌ی تاریک تشکیل شده باشند. شوربختانه ما هنوز تابش گامایی که ناشی از ماده‌ی تاریک در این کهکشانها باشد، مشاهده نکردهایم؛ ولی مطمئن‌ایم که داریم به این هدف نزدیک‌‌تر می‌شویم. راهکار تازه‌ی ما، بر پایه‌ی مشاهده‌ی هم‌زمانِ چند کهکشان کوتوله و در هم آمیختنِ دستاوردهای این مشاهده‌ها به کمک روشی نوین است که به نتایجی بسیار دقیق میانجامد. اکنون هنگامه‌ی بسیار هیجانانگیزی است، چرا که ما به هدف خود نزدیک و نزدیک‌‌تر می‌شویم». برگرفته از تارنمای ماهنامه‌ی «نجوم» به نشانی : www.nojum.ir تنظیم : امیرحسام صلواتی ویرایش : امیریاشار فیلا
|
