مقاله خاک های مشکل آفرین و روش های بهسازی آن (1و2) نویسندگان: مهندس علیرضا بقولی زاده (1) دکتر سید مهدی ابطحی (2) چکیده در سال های اخیر رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای تهیه ی مسکن موجب شده است، توسعه ی صنعت ساختمان شتابی روزافزون بگیرد و با وجودی که دانش و توان بالا بسیاری از اعضای جامعه ی مهندسی و صنعت ساختمان در کشور ما خود موضوعی برجسته و افتخارآمیز است، لیکن تهیه و تدوین مدارک و مستندات فنی ساختمان بر طبق استانداردها و آیین نامه و مقرررات ملی کُند گردیده است و نقطه ضعف آشکاری را در عرصه ی خدمات مهندسی ایجاد کرده است. با توجه به دلایل مذکور و رشد سریع ساخت و ساز در شهرهای بزرگ از جمله اصفهان بدون رعایت مسائل زمین شناسی و ژئوتکنیکی مشکلات فنی و مهندسی زیادی را به همراه داشته است که از جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد. ریزش و یا ترک خوردگی ساختمان ها، نشست ناهمگون ساختمان، بالا آمدن سطح آب زیرزمینی که در نقاط پست می تواند مشکلاتی را برای پی ساختمان ها به وجود آورد، عدم تشخیص دقیق سازند مورد حفاری در پروژه ها نظیر مترو، عدم تشخیص گسل ها و پتانسیل لرزه خیزی آن ها در هنگام تعریف شهرهای جدید، روان گرایی خاک در هنگام زلزله و محل عبور گسل ها از زیر پروژه های عمرانی، عدم دقت به مکان دفن زباله های شهری و استقرار شهرک ها روی خاک های مسأله دار و مشکلات فراوان دیگری از این قبیل که اطلاع از خصوصیات زمین شناسی و ژئوتکنیکی محل انجام پروژه را کلید واژه ها: خاک مسأله دار، ژئوتکنیک، تزریق، ریزش، گودبرداری، تراکم، تثبیت، مقاومت برشی. امری اجتناب ناپذیر می سازد. مقدمه این تحقیق با معرفی خاک های مشکل آفرین آغاز می گردد، سپس با توجه به نوع خاک و مشخصات آن راه کارهای مناسب جهت بهسازی اتخاذ می گردد. خاک های واگرا واژه ی رس در علم مکانیک خاک در دو مورد، یکی توصیف اندازه ی ذرات خاک و دیگری توصیف انواع خاک به کار برده می شود. در مورد اول کلمه ی رس بر آن دسته از ذرات خاک اطلاق می گردد که از 0/002 میلیمتر کوچک ترند، اما در حالت دوم، خاک رس خاکی است که چسبندگی و خواص خمیری ویژه ای دارد با این نگرش تمام ذرات با اندازه ی رس الزاماً کانی رس نیستند. بالا بودن درصد ذرات کانی های رس در یک خاک، بر ویژگی های آن خاک اثر می گذارد و میزان این تأثیر به نسبت درصد وزنی این ذرات در خاک بستگی دارد. خاصیت واگرا رس (Dispersivity) نیز عمدتاً از خواص ذرات رس و واکنش ان ها نسبت به آب و یا به عبارت دیگر از پدیده های فیزیکی - شیمیایی در سطح ذرات رسی ناشی می شود که به محض تماس یافتن این گونه خاک ها با آب حتی اگر سرعت جریان کم باشد شسته می شوند. مشکلات ناشی از خاک های واگرا وجود مقدار و نوع املاح موجود در خاک، یکی از مسائل مهمی است که همواره باید در انتخاب قرضه ی خاک های زیر دانه در نظر گرفت که عدم توجه به آن در اجرای سازه های آبی، مشکلات فراوانی را به وجود می آورد. عمده ترین مسأله در خاک های واگرا، مسأله ی آب شکستگی های داخلی و مشکلات ناشی از آن است که به ویژه در سازه های آبی مطرح است، این پدیده در بسیاری از سدهای خاکی و خاکریزها، بستر کانال ها و سازه های آبی دیگری که بر روی این خاک ها ساخته شده است دیده می شود. روش های شناسایی خاک های واگرا شناسایی خاک های واگرا در بررسی های محلی این مرحله از شناسایی، در بازدیدهای مقدماتی از محل و در ضمن بررسی های اولیه ی زمین شناسی در سطح منطقه صورت می گیرد. در جاهایی که سطح زمین شیب نسبتاً تندی دارد، شناسایی خاک های واگرا آسان تر است. در این مناطق، بر اثر بارندگی ها و فرسایش سریع بریدگی های بسیار عمیق و مشخصی در سطح زمین به وجود می آید که مشخصه ی اصلی این گونه خاک هاست. از سوی دیگر در مناطق مسطح و کم شیب، تشخیص خاک های واگرا به سادگی میسر نیست. معمولاً در مناطق دربردارنده ی خاک های واگرا آثار آب شستگی از قبیل کانال های تنگ و عمیق طبیعی، خلل و خرج و حفره های بزرگ یا دیواره های عمودی جویبارها و تونل های آب شستگی های کوزه ای دیده می شود. آزمایش های متداول در شناسایی خاک های واگرا متداول ترین آزمون های شناسایی خاک های واگرا عبارت اند از: 1- آزمایش پین هول 2- آزمایش تعیین درصد نمک های محلول در آب 3- آزمایش هیدرومتری دوگانه 4- آزمایش کرامب 5- آزمایش استوانه ی چرخان 6- آزمون شاخص واگرایی 7- آزمایش جریان سطحی آب در کانال های کوچک 8- آزمایش تورم آزاد Free swellin Test ملاحظات طراحی در مواجه با خاک های واگرا و روش های بهسازی شناخت پدیده ی واگرایی و شناسایی خاک های واگرا باعث شده است که در انتخاب منابع قرضه خاک های ریزدانه ضوابط بیش تر و دقیق تری در نظر گرفته شود. پس به طور کلی اولین راه حلی که در مواجه به خاک های واگرا برسی می گردد، عدم استفاده از آن هاست. اما اگر استفاده از خاک های واگرا ضرورت داشته باشد، باید برای مقابله با پدیده ی آب شستگی در آن ها چاره ای اندیشید، که شامل بهبود با افزودن مواد شیمیایی مانند آهک، سولفات آلومینیوم، سنگ گچ آبدار به خاک یا مخزن سد یا استفاده از فیلتر در مواجهه با این گونه خاک ها است. خاک های رمبنده (فروریزشی) تعریف این خاک ها از خاک های غیر اشباعی هستند که در هنگام اشباع شدن، تغییر حجم زیادی در آن ها به وجود می آید. این تغییر حجم می تواند ناشی از اعمال بار اضافی باشد و یا نباشد. شالوده ای که روی چنین خاک هایی احداث گردید در صورت اشباع درآمدن خاک به علت یک رطوبت غیر منتظره ممکن است تحت نشست زیاد و ناگهانی قرار گیرند. این رطوبت ممکن است ناشی از عوامل ذیل باشد: الف) شکسته شدن لوله های آبرسانی ب) نشست از لوله ی فاضلاب ج) نشست از مخازن آب یا استخرها هـ) بالا آمدن تدریجی تر از آب زیرزمینی نشست خاک های رمبنده (فروریزشی) معمولاً باعث خسارت سازه ای قابل توجه می شود بنابراین شناسایی خاک های رمبنده در حین شناسایی صحرایی بسیار مهم است. اکثر خاک های رمبنده ی طبیعی بادرفت هستند. بادرفت های خاک های محل و رسوب داده شده توسط باد مانند ماسه بادی و نهشته های خاکسترهای آتش فشانی هستند. این نهشته ها دارای نسبت تخلخل بزرگ و وزن مخصوصی کم هستند و چسبندگی آن ها صفر و یا ناچیز است. بسیاری از خاک های فروریزشی می توانند از خاک های برجا باشند، که حاصل هوازدگی سنگ های منشا می باشند. نوع دیگری از خاک های رمبنده، رسوبات ناشی از سیلاب های گل آلود می باشند. این رسوبات در صورتی که خشک شوند دارای تخلخل بزرگ خواهند بود. [4] خاک های مستقر بر روی زمین های دفن زباله چون در نزدیکی مناطق شهری زمین کمیاب است، شاید استفاده از زمین های قبلی دفن زباله ضرورت پیدا می کند. زمین های زباله که اکنون مورد استفاده می گیرند، اغلب در مکان های مناسبی قرار داشته اند که معمولاً زمین ناهموار بود. و بدین ترتیب امکان تخلیه ی مواد در فرورفتگی ها و پوشاندن بعدی آن ها وجود داشته است. [3] در حال حاضر مکان زمین های دفن زباله را باید طوری تعیین کرد که آلودگی آب زیرزمینی کنترل شود. معمولاً پوشاندن روزانه ی ابنوه زباله ها با لایه ای از خاک ضرورت دارد. روش خوب پوشاندن 6/0 تا 1 متر زباله با 15/0 تا 2/0 متر خاک متراکم در لایه های متناوب است. این کار ممکن است به دلیل تخلیه ی لوازم قدیمی، قطعات اتومبیل، نخاله های ساختمانی و ... همچنین مواد کوچک تر امکان پذیر نباشد. به هنگام استفاده از زمین های دفن زباله برای ساختمان سازی بعدی، به دلیل تجزیه و یا تحکیم زباله ها، اجتناب از نشست بسیار دشوار است. مطمئناً به دلیل خصوصیت متنوع زباله ها و روش های مورد استفاده ساخت خاکریز نشست های ناهمسان خواهند بود. برای کاهش فشار ناشی از پی بر روی منطقه ی دفن زباله می توان خاکریزی بیش تری انجام داد. با این روش، تحکیم زمین دفن زباله سرعت و افزایش پیدا می کند و چنانچه وقت کافی وجود داشته باشد برای کاهش نشست های آینده روش مطلوبی است. ضخامت خاکریز اضافی جهت کاهش تنش های روی منطقه ی دفن زباله در حدود 1/5 B است. برای سازه های سبکی همچون ساختمان های مسکونی یک یا دو طبقه، آپارتمان ها، ساختمان های دفتری و انبارها که ظرفیت باربری لازم تنها 25 تا 5 Kpa است، استفاده از پی های یکسره یا پیوسته (یا میلگردهای آرماتوربندی زیاد) ظرفیت باربر، کافی ایجاد می کند و امکان پل زدن بر روی نقاط نرم یا فضاهای خالی موضعی وجود دارد. در صورت کافی نبودن این روش یا عدم تمایل مالک به پذیرش احتمال آسیب دیدگی ساختمان، تنها چاره استفاده از شمع یا پایه های عمیق (صندوقه) جهت عبور از زمین دفن زباله و رسیدن به خاک زیرین است. [3] خاک های متورم شونده خاک های متورم شونده خاک هایی هستند که در اثر افزایش رطوبت تغییر حجم افزایشی قابل توجهی از خود بروز می دهند. در واقع می توان گفت که خاک های قابل تورم در جهت کاملاً مخالف با عمل تحکیم حرکت می کنند، یعنی به جای از دست دادن آب و کاهش حجم، آب را جذب کرده و افزایش حجم پیدا می کنند، پدیده ی تورم، پدیده ای برگشت پذیر است، یعنی خاک بعد از کم شدن رطوبت منقبض می گردد. بهترین تعریف از پدیده ی تورم عبارت است از: واکنش فیزیکی و شیمیایی خاک و محیط، که مقدار تورم در آن بستگی به شدت نیروهای جاذبه و دافعه ی فیزیکی و فیزیک و شیمایی دارد. نشانه های صحرایی تورم در خاک 1- توپوگرافی 2- وزن مخصوص و سختی خاک 3- رنگ خاک 4- عمق آب زیرزمینی 5- بارندگی 6- تبخیر و دمای منطقه [10] روان گرایی Liquefaction خاک ماسه ای اشباع هنگامی که تحت اثر ارتعاش های زلزله قرار گیرد ممکن است شبیه گل مایع ناگهان به شکل یک سیال درآید این پدیده روان گرایی نامیده می شود. در مفهوم گسترده تر پدیده ای که در آن مصالح دانه ای به علت ارتعاش به حالت مایع درآمده، خواه توده ی خاک به وسیله ی آب اشباع شده باشد یا خیر. در خاک های ماسه ای قبل از این که زلزله و نیروهای ناشی از آن از طریق تماس ذرات بتوانند منتقل شوند، ذرات خاک دارای تماس های پایداری بین یکدیگر هستند. این امر موجب می شود که مقاومت بررشی خاک پایداری سازه ای که بر سطح زمین قرار دارد را تأمین کند. هنگامی که خاک در اثر تنش های برشی ناشی از زلزله تغییر شکل دهد تماس میان ذرات از بین می رود در نتیجه نیروهایی که اصولاً به وسیله ی تماس های ذرات در امتداد قایم تحمل می شوند به آن منفذی منتقل می گردند که در این حالت همان بروز شرایط روان گرایی خواهد بود. در این حالت تماس میان ذرات از بین رفته و مقاومت برشی خاک صفر می شود و خاک ماسه ای رفتاری شبیه یک مایع که وزن مخصوص آن برابر خاک اشباع است از خود نشان می دهد. استعداد روان گرایی از آن جایی که تمامی خاک ها استعداد روان شدن را ندارند لذا اولین قدم در ارزیابی مخاطرات روان گرایی معمولاً ارزیابی استعداد روان گرایی می باشد. [19] روان گرایی تنها در خاک های اشباع رخ می دهد، لذا عمق تراز آب زیرزمینی (چه آزاد و چه تحت فشار) بر استعداد روان گرایی اثر می گذارد. استعداد روان گرایی با افزایش عمق تراز آب زیرزمینی کاهش می یابد، اثرات روان گرای معمولاً در ساختگاه هایی که تراز آب زیرزمینی چند متری با سطح آب زیرزمینی فاصله دارد مشاهده شده است. روان گرایی خاک های رسی داده های به دست آمده از آزمایش های آزمایشگاهی و عملکرد واقعی نشان داده اند که بیش تر خاک های رسی در اثر زلزله دچار روان گرایی نمی شود با این حال مطالعات اخیر در چین [19] نشان داده اند که در انواع معینی از مصالح رسی ممکن است در اثر تکان های زلزله، افت مقاومت زیادی ایجاد شود. به نظر می رسد که این خاک ها دارای ویژگی های زیر باشد: - درصد اجزا دیرتر 0/005 میلیمتر < 15 - حد روانی < 35 - درصد آب > حد روانی 0/9 در صورتی که خاک ها یا ویژگی های فوق در نمودار خمیری بالای خط A قرار گیرند، بهترین روش تعیین ویژگی های مقاومتی آن ها در بارگذاری دوره ای انجام آزمایش بارگذاری دوره ای است، در غیر این صورت می توان خاک های رسی را در مقابل روان گرایی ایمن در نظر گرفت. در خاک های شن دار هنگامی که به علت وجود لایه های غیرقابل نفوذ امکان استهلاک فشار آب منفذی وجود نداشته و در نتیجه شرایط غیرزهکشی حاکم شود خاک های شنی نیز ممکن است مستعد روان گرایی گردد. استعداد روان گرایی تحت تأثیر دانه بندی می باشد معمولاً خاک های خوب دانه بندی شده نسبت به خاک های با دانه بندی نامناسب استعداد کم تری برای روان شدن دارند، پُر شدن حفره های بین ذرات بزرگ تر از، با ذرات ریزدانه در یک خاک خوب دانه بندی سبب کاهش پتانسیل تغییر حجم در شرایط زهکشی نشده می گردد. شواهد محلی نشان می دهد اغلب گسیختگی های روان گرای در خاک های با دانه بندی یکنواخت اتفاق افتاده است. مقاوم سازی لرزه ای خاک خاک ها جهت بهبود خواص مهندسی خود صدها سال است که مورد اصلاح واقع شده اند لیکن در 80 سال گذشته ارتقا دانش بشر در زمینه ی رفتار خاک و مخاطرات ژئوتکنیکی موجب بروز روش های بدیع و جدیدی در خصوص اصلاح خواص خاک ها گردیده است. در نواحی فعال و غیر فعال از نظر زلزله، روش های اصلاح خاک معمولاً در ساختگاه هایی که انتظار می رود شرایط موجود خاک به رفتار نامطلوبی منجر شود، مورد استفاده قرار می گیرد. روش های متراکم سازی ذرات ساختمان یک خاک به طرق بسیار متفاوتی قابل آرایش است. به هر حال مقاومت و سختی خاک هنگامی که ذرات در یک بافت متراکم قرار گیرند بیش تر از زمانی که به صورت متخلخل کنار هم واقع باشند است. همچنین تمایل به گسترش فشار آب حفره ای مثبت زمانی که خاک متراکم است کم تر از هنگامی است که متخلخل باشد در نتیجه عملیات متراکم سازی یکی از مؤثرترین و متداول ترین روش ها جهت اصلاح خواص خاک ها برای کاهش خطرات لرزه ای می باشد. متداول ترین روش های متراکم سازی عبارت اند از تراکم دینامیکی، انفجار و تزریق که از تمایل خاک به متراکم شدن در ارتعاش استفاده می کنند. به همین علت میزان مؤثر بودن آن ها برای خاک های غیرچسبنده از قبیل ماسه های تمیز و شن ها بیش ترین مقدار می باشد. روش های ارتعاشی ارتعاش شناوری (Vibro Flotation) در ارتعاش شناوری یک وسیله ی اژدر (مرتعش شونده ی شناور Vibro flot) که توسط جرثقیل معلق نگاه داشته می شود، برای متراکم کردن یک لایه ی خاک مورد استفاده قرار می گیرد. مرتعش شونده هایی شناوری که معمولاً دارای قطر (30 تا 46 سانت) و طول حدود (3 تا 4/9 متر) می باشند. از وزنه هایی که به صورت خارج از مرکز حول یک محور قرار دارند، تشکیل می شوند. محور فوق الذکر را به وسیله ی یک محرک الکتریکی یا هیدرولیکی می توان جابه جا کرد. [14] مرتعش شونده ابتدا به وسیله ی ترکیبی از ارتعاش و جت آب یا هوا از منافذ مخروطی خود تا انتهای لایه ی خاک پایین برده می شود. سپس مرتعش شونده در ضخامت های 60 تا 90 سانت با سرعت متوسط 30 سانتیمتر بر دقیقه در حالی که هنوز مرتعش می باشد، بالا کشیده می شود. ارتعاش شناوری مؤثرترین روش برای خاک های دانه ای یا درصد ریزدانه کم تر از 20 و درصد رس زیر 3 می باشد در چنین خاک هایی این روش در شعاع 30 تا 46 سانتیمتر از مرتعش شونده دانسیته ی بالا و در شعاع های بزرگ تر دانسیته ی پایین تری تولید می کند. روش دینامیکی میله ی مرتعش سیستم های ارتعاش میله از یک چکش شمع کوب ویبره استفاده می کند تا میله ی ایبلند (probe) را داخل خاک فرو برند، سپس در حالی که میل هنوز مرتعش می باشد از خاک بیرون کشید موجب تراکم نمودن آن می گردد به منظور حداقل رساندن نشست ناشی از متراکم سازی در سطح زمین و یا عمق مقداری خاک اضافه ریخته می شود. تراکم دینامیکی تراکم دینامیکی با تکرار سقوط یک وزنه ی سنگین در نقاط مختلف در سطح زمین انجام می گیرد. وزنه ها معمولاً از صفحات فولادی و یا بتن مسلح با وزن 6 تا 30 تن ساخته شده اند. ارتفاع سقوط معمولاً در حدود (10 تا 30 متر) می باشد. انرژی کل منتقل شده به خاک تابعی از وزن وزنه، ارتفاع سقوط، ابعاد شبکه و تعداد ضربات در هر نقطه می باشد. ریختن یک لایه از شن و ماسه در جایی که سفره ی آب زیرزمینی نزدیک سطح زمین باشد قبل از تراکم مورد نیاز می باشد. تراکم توسط انفجار مصالح دانه ای متخلخل و سست به وسیله ی عملیات انفجاری نیز قابل متراکم ساختن می باشند. تراکم توسط انفجار شامل انفجار خرج های متعددی بوده، که در چال های قایم به فواصل 3 تا 6 متر از هم دیگر جاگذاری می شود. چال ها معمولاً در فواصل 5 تا 15 متری تعبیه شده و قبل از انفجار دهانه ی آن ها مسدود می گردد. انفجار مؤثرترین روش جهت تراکم ماسه های متخلخلی است که دارای کم تر از 20 درصد لای و 5 درصد رس می باشد، حتی مقدار کمی رس یا رگه های باریکی از رس می تواند مقدار قابل ملاحظه ای تاثیر انفجار را کاهش می دهد انفجار در خاک های خشک کاملاً مؤثر می باشد. روش زهکشی هدف از اجرای روش زهکشی برای مقابله با روان گرایی، افزایش ظرفیت زهکشی مقطع خاک با استفاده از به کار بردن مصالح با نفوذپذیری بالا در سطح زمین است. این چنین زهکشی عموماً به شکل اجرای شمع انجام می گیرد (Noda 1975) دیگر روش های زهکشی پیشنهادی، زهکشی توسط چاه زهکشی اطراف یک سازه و الحاق یک وسیله ی زهکشی به شمع فولادی یا پرده ی سپر می باشد. قلوه سنگ و بتن را نیز می توان به عنوان مصالح پشت دیوارهای ساحلی به عنوان نوعی زهکشی در نظر گرفت البته به شرطی که پرده ی سپر نفوذپذیر استفاده شده از شسته شدن ماسه ها جلوگیری کند. [15] پی‌نوشت‌ها: 1- کارشناس ارشد خاک و پی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد. منبع:ماهنامه ی فنی - تخصصی دانش نما، شماره ی پیاپی 173-172. 2- استادیار گروه عمران، دانشگاه صنعتی اصفهان. ------------------------------------ تزریق تراکمی خاک های نرم و ضعیف به وسیله ی تزریق ملاتی با اسلامپ بسیار کم (کم تر از 2/5 cm) و با فشار زیاد قابل متراکم شدن هستند. روشی که به عنوان تزریق تراکمی شناخته شده است، به دلیل این که ملات مورد استفاده بسیار غلیظ می باشد، حباب با ستونی تشکیل داده که جابه جایی خاک اطراف آن متراکم گردد. تزریق تراکمی ممکن است در یک سری نقاط مربوط به یک شبکه یا در امتداد یک خط اجرا گردد. فواصل تزریق های نقطه ای در محدوده ی 1 تا 4/6 متر انتخاب می شود. [18] تزریق از بالا به پایین موجب خواهد شد که حباب ملات فوقانی، احتمال فرار بعدی ملات در سطح و بالاآمدگی آن را کاهش داده و مقاومت و تغییر اضافی ایجاد نماید که در اعمال بیش تر امکان استفاده از فشار تزریق بزرگ تر فراهم آید. کاربردهای تزریق در بهسازی خاک 1- پُر کردن فضای خالی جهت جلوگیری از نشست های زیاد و تقویت خاک ریز پی 2- کنترل نشست و کاهش قابلیت نفوذپذیری خاک و یا ایجاد پرده های آب بند در سازه های خاکی جهت جلوگیری از فرار آب. 3- مقاوم سازی خاک ریز سازه موجود به منظور جلوگیری از جابه جایی ساختمان به دلیل خاکبرداری در هسمایگی. کوبیدن شمع و اجرایی شمعک های تزریقی. 4- کنترل جابه جایی زمین در حین عملیات احداث تونل 5- مقاوم سازی خاک برای کاهش سیستم های حفاظتی جانبی 6- مقاوم سازی خاک برای افزایش مقامت در برابر بارگذاری جانبی شمع ها 7- تثبیت شیروانی ها 8- کنترل تغییر حجم خاک های انبساطی به کمک تزریق دوغاب آهکی معمولاً برای تثبیت خاک های ریزدانه ی پلاستیسیته بالا و قابلیت تورم 3 تا 6 درصد وزن خشک خاک به آن آهک افزوده می شود و برای تثبیت خاک ماسه ای و خاک با پلاستیسیته کم 3 تا 8 درصد وزن خشک به آن سیمان پرتلند می افزایند. [4] تزریق با فشار در تزریق فشاری خاک با ملات سیمان که تحت فشار بالا به صورت افقی تزریق شده، در یک گمانه ی حفاری شده از قبل، مخلوط می شود. سر لوله ی تزریق برای این که ملات در همه ی جهات تخلیه شود دوران می کند. هوا و آب جهت کمک به عمل اختلاط نیز ممکن است ترکیب شود. تزریق فشاری از انتهای گمانه شروع شده و به طرف بالای آن پیشروی می کند و به دنبال خود یک ستون یکنواخت از مخلوط و سیمان بر جای می گذارد. با هم پوشانی ستون ها قبل از گیرش کامل، دیوارها و سازه های مدوله شده ای زیر سطح زمین قابل احداث می باشد. [14] روش های پیش بارگذاری متداول ترین روش پیش بارگذاری، انباشتن مصالح خاکریز است. پس از اتمام پیش بارگذاری این مصالح جابه جا شده و یا در ساخت همان پروژه به کار برده می شوند. روش دیگر پیش بارگذاری استفاده از سازه ی نهایی برای اعمال فشار است. این روش که بهتر است به آن پس بارگذاری گفته شود، به میزان وسیع در ساخت مخازن ذخیره ی نفت به کار برده می شود که قبل از پیش بارگذاری مخزن ساخته شده، و به تدریج با آب پُر می شود یا این که می توان از اجزا سازه ی نهایی استفاده کرد مانند شکل که از بلوک های پیش ساخته شده ی همان تأسیسات به کار رفته است. [15] لزوم استفاده از روش های بالا بردن مقاومت خاک در اکثر مناطق شهری ساخت هر پروژه ی ساختمانی با تخریب سازه ی قدیمی آغاز می گردد که این امر با نخاله برداری و برداشت خاک سطحی به همراه نخاله موجب رسیدن به سطح زیرین پی در شالوده های کم عمق می گردد که این خاک می بایست دارای حداقل خواص ژنوتکنیکی جهت اسقرار پی و سازه ی رویین را داشته باشد. ولی در مواردی که عمق خاک سست سطحی زیاد باشد، مسأله ی برداشت خاک خود باعث افزایش مشکلات ذیل می گردد. 1- خاک برداری تا رسیدن به اولین لایه ی خاک قابل قبول موجب تحمیل هزینه ی زیاد خاکبرداری به پروژه می گردد، که در برخی مواقع پروژه را از نظر توجیه اقتصادی دچار مشکل می سازد. 2- برداشت خاک سطحی تا چندین متر موجب افزایش عمق گودبرداری و ایجاد مسائل حاشیه ای مانند جلوگیری از لغزش و فروریزی سازه های جانبی و یا معابر دسترسی می گردد که این نیز موجب به تعویق افتادن زمان پروژه و نهایتاً هزینه های نسبتاً سنگین مهاربندی سازه های کناری شود که باز هم ریسک و خطر ریزش بسیار زیاد می باشد. 3- گودبرداری تا رسیدن به اولین لایه ممکن است موجب به هم ریختن کدهای معماری و ایجاد یک تا 2 طبقه ی زیرین بر طرح اولیه گردد، که این نیز با توجه به نظر کارفرما ممکن است مورد اقتصادی نداشته باشد. 4- مشکل آب زیرزمینی که با استقرار پی در ترازهای پایین تر رخ می نماید، که این نیز خود موجب تدابیر خاص برای این مشکل است. با توجه به موارد یاد شده ضرورت بررسی و امکان سنجی در روش های افزایش خواص ژئوتکنیکی خاک منطقی به نظر می رسد. جهت نیل به این هدف در ابتدا بررسی دسته بندی خاک های مورد مطالعه با چند ویژگی آن ها ضروری است. در ابتدا، به بررسی چند سازه ی سبک که بر اثر گودبرداری سطحی و عدم رعایت اصول ایمنی در گودبرداری ریزش نموده اند یا در آستانه ی ریزش قرار گرفته اند می پردازیم که مشکل آن ها ناشی از استقرار بر روی خاک سست و دستی بوده است. تثبیت خاک افزایش هزینه ی ساخت راه، سد، راه آهن و فرودگاه و به طور کلی سازه های خاکی با توجه به محدود بودن بودجه و سرعت اجرای کار سبب می گردد تا مهندسان برای جلوگیری از جابه جایی زیاد احجام از مصالح محلی، حداکثر استفاده را نمایند. تغییر عملکرد خاک به منظور اصلاح کاربرد مهندسی خاک آن، به معنی اعم، تثبیت خاک نامیده می شود. اصلاح یا تثبیت خاک به طور کلی برای دستیابی به اهداف زیر انجام می گیرد. [4] الف) افزایش مقاومت و خواص ژئوتکنیکی و افزایش توان باربری خاک ب) تغییر نفوذپذیری و کاهش درصد جذب آب و جلوگیری از تورم ج) پیش گیری از نشست د) کاهش چسبندگی در خاک های با چسبندگی زیاد هـ) افزایش چسبندگی در مورد خاک های با چسبندگی کم (ماسه بادی) انتخاب روش تثبیت خاک به صورت طبقه بندی شده امر مشکلی است، مهندسی ژئوتکنیک می باید با توجه به کلیه ی مسائل فنی - اقتصادی - نیروی انسانی و ماشین آلات، تجربه ی شخصی و نتایج آزمایشات، روش بهینه را انتخاب و اقدام به تثبیت خاک کند. به طور کلی اهم روش های اصلاح یا تثبیت خاک به صورت فهرست به شرح زیر است: 1- تثبیت مکانیکی، 2- تثبیت الکتریکی، 3- تثبیت حرارتی، 4- تثبیت به روش زهکشی، 5- تثبیت شیمیایی، 6- تثبیت مکانیکی با سیمان، 7- تثبیت با آهک، 8- تثبیت با قیر. اصلاح خاک در کلیه ی موارد مهندسی خاک و به خصوص در شرایط ضعیف بودن خاک مطرح است. صرف نظر از مسائل مربوط به مکانیک خاک و کاربرد آن در پی سازی و غیره ... یکی از معمول ترین کاربرد آن در تقویت راه سازی و باند فرودگاه است. بنابراین مسأله ی مورد توجه برای مهندس طراح این است که به چه ترتیب خاک نامناسب را برای کاربرد مورد نظر اصلاح نمایند. علل عدم گستردگی استفاده از روش های تثبیت خاک در ایران با توجه به آن که اکثر مهندسان مشاور و پیمانکاران اطلاعات جامع و کاملی از روش های گوناگون تثبیت و اصلاح خاک دارند و در آیین نامه های مختلف کاربرد آن توصیه شده است متأسفانه در پروژه های معدودی در ایران از این روش ها استفاده شده است که برخی از دلایل به شرح زیر است: 1- عدم وجود ماشین آلات مناسب اجرای کار، 2- عدم آشنایی برخی از پیمانکاران به شیوه های اجرای کار، 3- عدم آگاهی از فن آوری های نوین و پرهیز از کارهای فنی جدید، 4- مسائل مربوط به فاصله ی حمل مصالح و مواد، 5- عدم استفاده از روش های بهسازی و تثبیت سبب می گردد تا بر حسب نیاز و مورد مصالح مناسب از فواصل زیاد حمل شود. در این شرایط هزینه ی اجرای کار با توجه به حجم زیاد مصرف مصالح منتخب و مسائل مربوط به آن بسیار گران خواهد بود. تثبیت سیمان مکانیزم تثبیت خاک با سیمان شبیه مکانیزم تثبیت خاک با آهک است با این تفاوت که در تثبیت خاک با آهک بخشی از مواد پرزولانی برای فعل و انفعال شیمیایی خاک با آهک از طریق خاک تأمین می شود، در صورتی که مواد پوزولانی برای تثبیت خاک با سیمان به صورت بالقوه در سیمان موجود هستند و لزوماً نباید از طریق خاک تأمین گردد. مشخصات فنی خاک های تثبیت شده با سیمان بستگی به جنس خاک، مقدار سیمان وزن مخصوص خاک تثبیت و کوبیده شده، کیفیت اختلاط سیمان و خاک، شرایط عمل آوردن مخلوط و زمان دارد. مقاومت خاک های تثبیت شده با سیمان در اثر مرور زمان افزایش می یابد. این افزایش مقاومت در روزهای اول، به سرعت بیش تری انجام می شود و سپس با گذشت زمان از سرعت ازدیاد مقاومت خاک تثبیت شده کاسته می شود. اضافه کردن مقدار سیمان بالاتر از 2 درصد خواص خاک را تغییر می دهد. [4] خواص خاک های تثبیت شده به وسیله ی سیمان افزودن سیمان به خاک ها عموماً باعث تجمع و گلوله شدن خاک می شود. این عمل که به دلیل هیدراتاسیون صورت می گیرد باعث افزایش درصد رطوبت بهینه و کاهش وزن مخصوص خاک تثبیت شده با سیمان نسبت به خاک اولیه می شود، لیکن بیش تر بودن چگالی سیمان نسبت به خاک طبیعی جبران کاهش وزن مخصوص خاک تثبیت شده با سمیان را می کند. برای انرژی تراکم معین تأثیر، تراکم خاک های تثبیت شده با سیمان باعث کاهش وزن مخصوص و همچنین کاهش مقاومت آن ها می شود. اصولاً تراکم خاک های تثبیت شده باید به نحوی انجام شود تا پس از اتمام عملیات تراکم درصد فضای خالی مخلوط به حداقل ممکن تقلیل یابد. درصد فضای خالی خاک های تثبیت شده با سیمان علاوه بر جنس خاک بستگی به درصد رطوبت مخلوط در حین تراکم دارد. برای یک انرژی تراکم معین حداقل فضای خالی تثبیت شده با سیمان در درصد رطوبت بهینه حاصل می شود. خواص خاک های متراکم تثبیت شده با سیمان به وسیله ی مقدار سیمان اضافه شده به تراکم کنترل می شود. با افزایش مقدار سیمان، مقاومت و ظرفیت برشی افزایش می یابد. ولی در خاک های رسی نفوذپذیر میل به افزایش تورم خاک های رسی کاهش داده می شود. از سیمان گاهی برای کاستن خواص خمیری خاک استفاده می شود. با افزایش درصد سیمان به کار رفته برای اصلاح خاک از حد روانی به دامنه ی خمیری کاسته شده و حد خمیری افزایش می یابد. مقاومت فشاری تک محوری خاک ها نیز با افزودن سیمان افزایش پیدا می کند. مقاومت فشاری خاک های دانه ای غیرچسبنده که با سیمان تثبیت شده اند بیش تر از مقاومت فشاری خاک های تثبیت شده با سیمان است. این اختلاف مقاومت با افزایش درصد سیمان در مخلوط بیش تر می شود. تأثیر میزان سیمان بر مقاومت برشی حداکثر مخلوط های سیمانی 28 روزه نشان داده شده است. این شکل نشان می دهد که در مخلوط های سیمانی، تنش برشی حداکثر، به طور پیوسته با افزودن مقدار سیمان افزایش می یابد. تنش برشی حداکثر خاک به همراه 6 درصد سیمان، 3/08 برابر همین مخلوط بدون افزایش سیمان است. [9] تثبیت خاک با آهک از جمله موادی که برای تثبیت و یا بهسازی خاک کاربرد بسیار دارد آهک است. از جایی که اکثر خاک ها، دارای ترکیبات سیلیکا و آلومین سیلکا هستند، افزایش مقداری آهک شکفته (ca(oh)2) و آب، برای به وجود آوردن یک ترکیب پایدار، بسیار مؤثر است. تجربه نشان داده است که انواع خاک رس با آهک زنده و یا شکفته ترکیبی تولید می کنند که خواص آن ها مانند خواص ترکیبات سیمانی است. خاک های مناسب اختلاط با آهک به طور کلی خاک هایی جهت اختلاط با آهک مناسب هستند که دارای مقدار کافی رس باشند، به علاوه تحقیقات گذشته مؤید آن است که تأثیر آهک که نتیجه ی آن کاهش pi و افزایش مقاومت خاک است، هنگامی کاربرد دارد که ph خاک بیش از 10 باشد و اگر ph خاک کم تر از 10 بود برای اصلاح یا تثبیت باید از سیمان استفاده کرد. مهم ترین تأثیر آهک بر خصوصیات خاک، اصلاح آن، کاهش دامنه ی خمیری و افزایش cbr می باشد. در این مرحله ممکن است مقاومت فشاری و مقاومت کششی (سمنته شدن) سریعاً افزایش نداشته باشند بنابراین در عملیات تثبیت هدف از اختلاط آهک با خاک بایستی قبلاً مشخص گردد. به عنوان مثال اگر مقدار کمی سیمان با خاک مخلوط گردد برخی از خصوصیات خاک تغییر می کند ولی مقاومت فشاری و کششی به طور محسوسی افزایش نمی یابند در این شرایط میزان سمنته شدن نسبتاً ضعیف و فقط مرحله ی اصلاح انجام شده است. استفاده از مواد پلیمری چسبناک با مروری بر تحقیقات انجام شده، به این نکته می رسیم که تعداد کارهایی که بر روی پایداسازی های سنتی انجام شده بسیار زیاد است. افزودنی های سنتی مانند: آهک، سیمان و خاکستر آتشفشانی. اما در مقایسه تحقیقات و مدارک بسیار کمی در رابطه با پایدارسازی های غیرسنتی وجود دارد. محققان آلمانی به تازگی یک محصول تجاری جدید جهت تثبیت و کنترل ذرات خاک ارائه نموده اند. ماده ی جدید که اساس فرمولی آن یک نوع پلی وینیل استات (PVA) می باشد. در صنعت، ونیل استات از واکنش گاز اسیداستیک و استیلن تهیه می شود. پلی ونیل استات ها معمولاً به شکل امولسیون می باشند که در خاک یک حالت نگهدارندگی سه بعدی را ایجاد می کنند که سبب تثبیت موقعیت مکانی ذرات خاک می گردد و این در حالی است که آب و اکسیژن به راحتی قابلیت نفوذ در چنین خاکی را دارند. پلی وینیل استات یک مایع غشایی می باشد که سبب سفت شدن سطح خاک می گردد و در خاک به شکل یک ساختار 3 بعدی حدود 1 تا 2 سانتی متر از خاک سطح را پوشش می دهد. این ماده، دارای 12 تا 18 ماه ماندگاری در خاک است. تحقیقات بیش تر نشان داد که کاربرد این ماده ی چسبناک؛ سبب ارتقای ساختاری خاک، افزایش نفوذ آب، ازدیاد استحکام دانه بندی خاک و infiltration / drainage می گردد و به طور خلاصه؛ کاربرد این ماده سبب جلوگیری از فرسایش ناشی از اثر آب و باد است. استفاده از این ماده ی تثبیت کننده به گونه ای است که این ماده را اسلحه ای در برابر خشکسالی نامیده اند. امولسیون پلی وینیل اکریلیک (PVA): پلی وینیل اکریلیک ماده ای شیمیایی می باشد که از 1970 تاکنون در بازار موجود است و به تازگی، از این ماده جهت تثبیت جاده های خاکی استفاده می شود که با ایجاد نفوذ و چسبندگی بهینه در بین اجزای خاک، مقاومت سطح را در برابر آب افزایش می دهد. این ماده به دلیل ساختار شیمیایی متشکل از مولکول های آرایش یافته در یک زنجیره ی نسبتاً مستقیم که از عرض دارای پیوندهای جانبی با زنجیرهای مجاور می باشند و تشکیل یک شبکه ی مولکولی را می دهند؛ در مقایسه با ساختارهای مولکولیِ روغن ها، قیر امولسیونی و ... دارای ساختار شیمیایی یکنواخت تری هستند. سریش خاک: این محصول مشتکل از دو نوع پلیمر به همراه یک مقاوم گر در برابر U.V می باشد. همان طور که از اسمش پیداست این ماده نیز جهت تثبیت جاده های روستایی خاکی، اراضی کشاورزی و راه های شنی به کار می رود. به سبب وجود خاصیت چسبناکی در این ماده از آن به جای قیر می توان به عنوان لایه ی محافظ بتن در پی ساختمان استفاده نمود. واکنش سریع این ماده با سطح ممزوج شده از مزایای منحصر به فرد سریش خاک می باشد؛ به طوری که در بحث عایقِ پی که اشاره گردید تنها 15 دقیقه زمان لازم است تا این ماده خشک شود و یک لایه ی محافظ را بر روی بتن تشکیل دهد. محصولی جهت کنترل فرسایش و تخریب و جابه جای خاک می باشد که به لحاظ محیط زیستی، سازگار با طبیعت است. کاربری این ماده افزایش قابلیت باربری انواع خاک می باشد. این ماده زود محکم می شود (می بندد) و در شرایط مختلف آب و هوایی قابل استفاده است. برای بست سازی فرودگاه بسیار ایده آل می باشد. این ماده که دارای زنجیر پلیمری بر پایه ی کربن می باشد سبب به هم چسباندن اجزای خاک به یکدیگر می شود. ناحیه ای که با این ماده مخروج می گردد دارای سطحی سخت می گردد و ظاهری شبیه به یک سطح سیمانی دارد. از خصوصیات محیطی این ماده می توان به موارد زیر اشاره کرد: امولسیون پلی وینیل اکریلیک (PVA): یک نوع از این پایه ی شیمیایی همان می باشد. [11] 1- غیرسمی، 2- عدم خوردندگی، 3- عدم اشتعال پذیری، 4- عدم آلوده کنندگی آب کلسیم لیگنوسولفات: (لیگنین) این محصول به عنوان تثبیت گر خاک در بازار موجود است. این ماده یک محصول جانبی از صنایع کاغذسازی می باشد. ماده ای خمیری شکل و قهوه ای تیره است کاربرد قابل توجه آن به عنوان خمیر چسبناک برای تغذیه ی حیوانات است. لیگنین حتی سنگدانه های بزرگ (شماره ی 53) را هم به هم می چسباند. این ماده بایستی به صورت 50/50 با آب مخلوط گردد. پس از اختلاط عملیات کوبش لازم نیست و این کار را بار ترافیک انجام خواهد داد. جهت تثبیت از پلیمر PVA پلی ونیل استات با ترکیب های مختلف ذیل استفاده شده در تمامی آزمون ها برش بر روی نمونه ها با تراکم 100 درصد و دارای رطوبت بهینه صورت پذیرفت برای حصول به این هدف، تمام مخلوط های ساخته شده، مورد آزمایش تراکم پروکتور قرار گرفتند. تا وزن مخصوص خشک حداکثر و رطوبت بهینه ی هر یک تعیین گردد. با توجه به نمودار، افزودن پلیمر به خاک موجب بالا بردن ضریب ارتجاعی برشی و نیز چسبندگی و زاویه اصطکاک نمونه ها گردید. در شکل تأثیر میزان پلیمر بر مقاومت برشی و افزایش خواص چسبندگی و مخلوط ها نشان داده شده است. این شکل نشان می دهد که در مخلوط های پلیمری و خاک، تنش برشی حداکثر، به طور پیوسته با افزودن مقدار ماده مضاف افزایش می یابد. چسبندگی حداکثر خاک به همراه 004/0 درصد پلیمر 9 برابر شده و زاویه ی اصطکاک، 15 درجه اضافه گردید. [4] این آزمایش نشان می دهد که در شرایط آزمایشگاهی افزودن پلیمر به خاک موجب افزایش خواص مکانیکی خاک می شود. تجربه در حد صنعتی این روش با توجه به ریزدانه بودن خاک و نیز کوچک بودن حباب تزریقی در این خاک ها مشکل است. جمع بندی و نتیجه گیری 1- بهسازی خاک گزینه ی مناسبی است که در اغلب اوقات اقتصادی ترین روش برای حل مسائل ژئوتکنیکی است. 2- آهنگ کاربرد روش های بهسازی در ایران هماهنگ با کشورهای دیگر نبوده، از روش هایی با تأخیر زمانی و از دیگر روش ها تاکنون استفاده نشده است. با به کارگیری بهسازی در پروژه ها سالیانه میلیاردها تومان صرفه جویی مالی به عمل آمده و زمان اجرا به تناسب کوتاه خواهد شد. 3- عدم استفاده از روش های بهسازی و تثبیت سبب می گردد تا بر حسب نیاز و مورد مصالح مناسب از فواصل زیاد حمل شود. در این شرایط هزینه ی اجرای کار با توجه به حجم زیاد مصرف مصالح منتخب و مسائل مربوط به آن بسیار گران خواهد بود. 4- نقش آهک در تثبیت خاک های ریزدانه از زمان های قدیم شناخته شده است. به طور کلی خاک هایی جهت اختلاط با آهک مناسب می باشد که دارای مقدار کافی رس باشند. واکنش های شیمیایی تبادل یونی بین آهک، آلومین و سیلیس موجود در خاک رس باعث بالا رفتن کارایی، کاهش خصوصیات خمیری خاک و همچنین واکنش های پوزولانی منجر به ایجاد یک جسم سمنته با مقاومت نسبتاً بالا می شود. 5- با توجه به نتایج مقاومت فشاری با درصدهای مختلف آهک، مقاومت نمونه ها روند افزایش یابنده داشته است. 6- تأثیر میزان آهک بر پارامترهای مقاومت برشی (تغییرات میزان چسبندگی و زاویه ی اصطکاک داخلی) در درصدهای متفاوت آهک به 2 صورت هوای خشک و مرطوب مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است، مقایسه ی میزان چسبندگی نمونه های آزمایشی هوای خشک در درصدهای مختلف آهک نشان می دهد، نمونه هایی با 6 درصد آهک پس از 20 روز بیش ترین مقدار چسبندگی را از خود نشان می دهند. این موضوع در مورد زاویه ی اصطکاک داخلی نیز صادق است. 7- در آزمایش برخی مستقیم، بر اثر کاهش 5 تا 8 درصد رطوبت، میزان چسبندگی و زاویه ی اصطکاک داخلی نمونه هایی خشک نسبت به مرطوب به ترتیب 15-80 و 5 تا 50 درصد افزایش داشته که این نتایج اهمیت شرایط نمونه از لحاظ مقدار رطوبت بر مقادیر پارامترهای مقاومتی را نشان می دهد. 8- مقایسه ی میزان چسبندگی نمونه ها در حالت مرطوب و درصدهای مختلف نشان می دهد، نمونه هایی با 6 درصد آهک بیش ترین چسبندگی را نسبت به نمونه های با درصدهای آهک 3 درصد و 9 درصد از خود نشان می دهد. بررسی نمودار زاویه ی اصطکاک داخلی نیز نشان می دهد که نمونه های محتوی 6 درصد آهک دارای مقدار زاویه اصطکاک داخلی مناسبی نسبت به سایر نمونه ها است. بنابراین نمونه ها با 6 درصد آهک مناسب ترین گزینه هستند. لذا با توجه به نمودارهای مقاومت فشاری و برشی می توان نتیجه گرفت که نمونه ها با 6 درصد آهک بهترین پاسخ را داده اند. 13- مزیت تقویت خاک با استفاده از پلیمرهای رایج مانند P.V.A و ... به علت عدم خوردگی و تجزیه ی شیمیایی، مدت دوام بالای آن می باشد. 9- افزودن سیمان به خاک رس در مخلوط خاک - سیمان، باعث کاهش نشانه ی خمیری مخلوط می شود و بناراین کارآیی مخلوط خاک - سیمان کم تر می باشد. 10- مقاومت فشاری محدود نشده ی مخلوط های خاک - سیمان با افزودن سیمان افزایش می یابد. 11- مقاومت برشی مخلوط های خاک - سیمان با افزودن سیمان با 6 درصد، تنش برشی حداکثر 3 برابر می گردد. [9] 12- استفاده از پلیمر در خاک های دانه ای با توجه به طریقه ی قرار گیری ذرات و فواصل لازم جهت چسبانیده شدن نتایج بهتری را نشان می دهند. 14- با افزودن 004/0 درصد پلی ونیل استات به خاک ML مقاومت برشی 16 درجه و چسبندگی 9 برابر اضافه شد. [4] 15- افزودن پلیمر نیز مانند تزریق سیمان در خاک های ریزدانه بسیار مشکل و شعاع تأثیر ماده ی تزریقی محدود می باشد و این روش در صورت استفاده به صورت آمیختگی با خاک بسیار مؤثرتر است. 16- افزودن پلیمر در خاک های دانه ای با توجه به فواصل لازم جهت چسبانیده شدن نتایج بهتری را نشان می دهد. [4] مراجع و منابع 1- اشرفی، ح، 1386، «اصول و مبانی گودبرداری و سازه های نگهبان»، چاپ دوم، انتشارات بهینه. 2- اسلامی، ا، 1385، «آسیب شناسی لرزه ای شالوده ها و روش های بهسازی»، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی مقاوم سازی. 3- اسلامی، ا، 1385، «مهندسی پی طراحی و اجرا»، چاپ اول، نشریه ی ک-437، مرکز تحقیقات مسکن. 4- بقولی زاده، ع، 1387، «خاک های مشکل آفرین و روش های بهسازی خاک»، پایان نامه ی کارشناسی ارشد. 5- بقولی زاده، ع، 1385، «مقاوم سازی لرزه ای خاک در مقابل روان گرایی»، اولین همایش بین المللی مقاوم سازی. 6- بقولی زاده، ا، 1387، «کاربرد میکروپایل در سازه های نگهبان». 7- روشندل، پ، 1378، «بررسی روش های مختلف تثبیت خاک و مصالح سنگی در روسازی»، فصلنامه ی ژئوتکنیک و مقاومت مصالح، ش 83. 8-شادمهر، ه، سرشار، پ، 1370، «شناسایی پدیده ی واگرایی خاک»، نشریه ی عمران، ش 6. 9- عبدالهی، ر، 1385، «تثبیت خاک های ریزدانه به وسیله ی سیمان»، مجموعه مقالات اولین همایش بین المللی مقاوم سازی. و واگرایی از دید مهندس ژئوتکنیک»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران. 11- علایی، حامد، 1387، «ارزیابی خواص مکانیکی خاک های تثبیت شده ی شیمیایی توسط مواد پلیمری»، پایان نامه ی کارشناسی ارشد. 12- قضاوی، م، 1386، «مهندسی پی»، جزوه ی درسی آموزش مهندسان عمران نظام مهندسی ساختمان اصفهان. 13- کاووسی، ا، هاشمیان، ا، 1380، «بررسی تثبیت خاک با آهک در فرودگاه پارس»، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بهسازی زمین، دانشگاه امیرکبیر. 14- لیتکوهی، س، امینی، ح، 1386، «روش های بهسازی و پایداری شیروانی ها»، کنفرانس بهسازی خاک، نظام مهندسی ساختمان اصفهان. 15- منتظرالقائم، س، 1375، «اصلاح خاک از طریق پیش بارگذاری»، چ اول، انتشارات پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله. 16- منتظرالقائم، س، 1384، «حرکت زمین و روان گرایی خاک»، چ اول، انتشارات پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله. 17- مهندسین مشاور خدمات مهندسی مکانیک خاک، 1386، کنفرانس بهسازی خاک، نظام مهندسی ساختمان اصفهان. 18- میرمحمد حسینی، م، 1383، «راهنمای مقاوم سازی زمین های سست در برابر روان گرایی»، چ اول، پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله. 19- میرمحمد حسینی، م. 1378، «مهندسی ژئوتکنیک لرزه ای»، چ اول، انتشارات پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله. 20- میرمحمد صادقی، م، 1387، جزوه ی ارتقای مهندسان عمران سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان. 21- وفاییان، م، 1380، «سد های خاکی»، چ دوم، انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان. ماهنامه ی فنی - تخصصی دانش نما، شماره ی پیاپی 173-172. :
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
