■ چگونه ساختمانی بسازیم که انرژی در آن تلف نشود

بهینه‌سازی مصرف انرژی، امروزه یکی از موضوعاتی است که کشورها برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های مالی آن را در اولویت کارهای خود قرار داده‌اند.در ایران نیز ظرف چند سال گذشته به این مقوله بیشتر از گذشته توجه شده است.مهندسی ساختمان یکی از عوامل تاثیرگذار در مصرف انرژی است و وسایل گرمایشی و سرمایشی در ساختمان‌ها هم که عامل مصرف یا تامین‌کننده انرژی هستند، در این میان بسیار مهم تلقی می‌شوند.به چند راهکار ساده کاملا قابل اجرا برای بهینه کردن مصرف انرژی در یک ساختمان توجه فرمایید:
اتاق‌هایی که کاربرد همانند دارند را کنار هم قرار دهید و اتاق‌هایی را که کاربرد خاص دارند از بقیه اتاق‌ها جدا کنید.
این کار به شما کمک می‌کند تا فقط اتاق‌هایی را گرم کنید که در آنها زندگی می‌کنید، مثلا نباید از فضایی که بین اتاق‌های خواب قرار گرفته به عنوان انباری استفاده کرد چون در این صورت مجبور خواهید بود، این انباری را نیز مانند اتاق‌های خواب گرم کنید و این یعنی مصرف سوخت بیشتر، هزینه‌های بالاتر و آلودگی بیشتر محیط زیست.
اگر با بازسازی توانستید مصرف انرژی را در قسمتی از ساختمان بهینه کنید، این قسمت را با در یا پرده از قسمت‌های قدیمی ساختمان جدا کنید. در این کار باید کمی سلیقه به خرج داد تا زیبایی ساختمان حفظ شود.
بخش‌هایی از ساختمان را که نیاز به آب دارند تا جایی که می‌توانید نزدیک هم قرار دهید. این قسمت‌ها عبارتند از آشپزخانه، دستشویی و حمام. با این کار طول لوله‌های آب کم می‌شود و در نتیجه حرارت کمتری از لوله‌های آب گرم به هدر می‌رود. سقف را تا ارتفاع 7/2متر پایین بیاورید.
اگر انجام این کار در تمام قسمت‌های ساختمان امکان‌پذیر نبود، می‌توانید فقط سقف بعضی قسمت‌ها را پایین بیاورید. برای این کار می‌توانید از سقف‌های کاذب نیز استفاده کنید. بالا بودن سقف باعث افزایش تلفات حرارتی می‌شود.
از طرفی بیشتر حرارت تولید شده توسط بخاری یا شوفاژ زیر سقف جمع می‌شود و قسمت پایین اتاق، گرم نمی‌شود.
یعنی هم مصرف سوخت بالا می‌رود و هم آسایش ساکنان تامین نمی‌شود. در اتاق‌هایی که امکان کاهش ارتفاع سقف به 7/2 متر وجود ندارد، نصب یک پنکه سقفی کمک بسیار زیادی به گرم کردن خانه می‌کند. بر خلاف تصور عموم، روشن کردن پنکه در زمستان با دور کم نه تنها خانه را سرد نمی‌کند، بلکه با راندن هوای گرم جمع شده در زیر سقف به پایین، دمای اتاق را یکنواخت می‌کند و از تلفات حرارت می‌کاهد.
در صورتی که امکان نصب پنکه سقفی وجود نداشته باشد می‌توان به جای آن از پنکه‌های رومیزی استفاده کرد. برای گرفتن نتیجه مطلوب باید جهت وزش باد را به طرف بالا تنظیم کرد.
در ساختمان‌های چند طبقه نباید راه‌پله‌ها را در فضاهایی که نیاز به گرمایش دارند قرار داد زیرا در این صورت هوای گرم از مسیر راه پله بالا رفته و هدر می‌رود. قسمت راه پله باید به وسیله یک در از محیط زندگی جدا شود. رعایت این نکات سبب می‌شود جریان حرارت در خانه تحت کنترل درآید و حرارت کمتری به هدر رودود.

مصالح ساختمانی
استفاده از مصالح ساختمانی مناسب تاثیر فراوانی بر کاهش مصرف انرژی در ساختمان دارد. استفاده از مصالح سنگین که ظرفیت حرارتی بالا دارند، مانند بتن و آجر باعث می‌شود پایداری حرارتی خانه افزایش یابد.
یعنی با تغییر دمای هوای بیرون، ‌هوای داخل زیاد سرد یا گرم نمی‌شود.این ویژگی به خصوص در اتاق‌های جنوبی، تاثیر بسیار زیادی در کاهش مصرف انرژی و افزایش آسایش ساکنان دارد.
بنابراین هنگام بازسازی خانه خود تا جایی که امکان دارد از مصالح سنگین مانند آجر و بلوک‌های سیمانی استفاده کنید و از نصب دیوارهای سبک چوبی یا قطعات پیش ساخته سبک (به جز عایق‌های حرارتی) پرهیز کنید.دیوارهای خارجی را می‌توان از آجرهای حفره‌دار ساخت تا ظرفیت حرارتی ساختمان بالا رود. اما بهتر است بر روی این دیوار یا در میان آن از عایق‌های مناسب استفاده کرد تا کارآیی آن افزایش یابد.
اندازه و جای قرارگیری پنجره‌ها
پنجره‌ها در مقایسه با دیگر اجزای ساختمان حرارت را بیشتر از خود عبور می‌دهند. از این رو در زمستان مقدار زیادی حرارت می‌تواند از آنها هدر رود و در تابستان نیز می‌تواند مانند یک منبع حرارت عمل کرده و خنک کردن ساختمان را مشکل نماید. از این رو اندازه مناسب و جهت صحیح قرارگیری آنها نقش بسیار مهمی در کاهش مصرف انرژی یک ساختمان دارد.
تا جایی که امکان دارد پنجره‌ها را در سمت جنوب ساختمان نصب کنید و از قرار دادن هرگونه مانع، مانند درخت یا حصارهای بلند،‌ بر سر راه ورود نور و گرمای خورشید خودداری کنید.
پنجره‌های غربی را تا حد امکان کم کنید یا اصلا آنها را حذف کنید.
وجود این پنجره‌ها سبب گرم شدن خانه در بعدازظهر روزهای تابستان می‌شود. پنجره‌های شرقی اگرچه در صبح زمستان سبب گرم شدن خانه می‌شوند، اما در تابستان می‌توانند مشکل‌ساز شوند. از این رو باید تمهیداتی برای پوشاندن آنها در فصل تابستان اندیشیده شود. روی هم رفته بهتر است اندازه این پنجره‌ها نیز تا حد امکان کم شود.
پنجره‌های سمت شمال ساختمان باید تا جایی که می‌شود کوچک در نظر گرفته شود زیرا خورشید از سمت شمال تابشی ندارد و نصب این پنجره‌ها تنها باعث می‌شود حرارت بیشتری هدر رود.
برای خنک کردن ساختمان در فصل تابستان بهترین راه این است که به هوای بیرون اجازه دهیم در مواقع لازم آزادانه در کل ساختمان حرکت کند. به این ترتیب در روزهایی که هوای بیرون خنکتر از هوای داخل ساختمان است، می‌توان بدون نیاز به کولر یا دیگر دستگاه‌های خنک کننده، ساختمان را خنک کرد. بهتر است از پنجره‌هایی استفاده کنید که بتوانند به مقدار زیاد باز شوند.
عایق‌کاری
براساس مقررات ملی ساختمان، شما باید ساختمان خود را عایق‌کاری کنید تا ضریب انتقال حرارت آن از حد معینی بیشتر نباشد. مقدار عایق مورد نیاز در مناطق مختلف متفاوت است، لذا بهتر است برای تعیین مقدار عایق مورد نیاز و نصب آن از یک مشاور کمک بگیرید.
حفاظت‌ پنجره‌ها
تلفات حرارتی پنجره‌ها در زمستان حدود 25درصد از کل تلفات حرارتی ساختمان است. برای کاهش این تلفات می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- نصب پرده‌های چین دار و کاملا اندازه و پر کردن فاصله بالای میله پرده.
- نصب پرده‌های کرباسی یا پرده پارسیانا در بیرون پنجره.
- نصب پنجره‌های دو جداره در جاهایی که استفاده از پرده ممکن نیست یا جاهایی که پنجره‌های بزرگ وجود دارد.
در تابستان حدود 35درصد از کل گرما از طریق پنجره‌ها وارد ساختمان می‌شود. برای کاهش این تلفات می‌توان کارهای زیر را انجام داد:
- بر روی پنجره‌های جنوبی می‌توان سایبان، حصیر یا پوشش‌های کدر قرار داد و جلوی ورود گرمای خورشید را گرفت.
پنجره‌های شرقی و غربی را می‌توان از بیرون با حصیر، پرده یا پوشش‌های کدر کنترل کرد.
نورگیرها
نورگیرها نقش مهمی در تامین روشنایی منزل دارند اما اگر خوب محافظت نشوند مقدار زیادی حرارت را در زمستان به هدر می‌دهند و در تابستان نیز باعث ورود حرارت به ساختمان می‌شوند. برای کاستن از اثرات منفی نورگیرها می‌توان این کارها را انجام داد:
- تا جای ممکن از نورگیرهای کوچک‌تر استفاده کنید.
- از شیشه‌های دوجداره یا ضخیم برای کاهش تلفات حرارتی استفاده کنید.
- در جایی که امکان دارد از سایبان استفاده کنید تا جلوی تابش مستقیم آفتاب گرفته شود.
همچنین می‌توانید از شیشه‌های تیره یا رفلکس استفاده نمایید.
- از نصب نورگیر در اتاق‌های خواب و نشیمن و پذیرایی پرهیز کنید مگر آنکه واقعا به آنها نیاز باشد.
- پنجره نورگیرها را کاملا ببندید.
کاهش نفوذ هوا
در زمستان نفوذ هوای سرد بیرون به داخل ساختمان حدود 25درصد از کل مصرف انرژی ساختمان را سبب می‌شود.
برای کاهش تلفات ناشی از نفوذ هوا می‌توان این کارها را انجام داد:
- گرفتن درز درها و پنجره‌ها به کمک نوارهای درزگیر
- نصب دریچه در دودکش شومینه‌ها و بستن دودکش بخاری‌ها در هنگامی که از آنها استفاده نمی‌شود.
- نصب فن‌هایی که دریچه آنها هنگام خاموش بودن به طور خودکار بسته می‌شود.
- بستن دریچه‌های تهویه دیواری یا سقفی که قبلا در ساختمان‌ها نصب می‌شد.
سیستم گرمایش
انتخاب وسیله مناسب برای گرمایش ساختمان دقت بسیاری نیاز دارد. در این انتخاب عوامل مختلفی چون نوع ساختمان و مصالح به کار رفته، ارتفاع سقف، وضعیت آب و هوایی و سیستم گرمایش موجود موثر هستند.
روشنایی
- بیشترین استفاده را از نور طبیعی ببرید به ویژه از پنجره‌های جنوبی.
- دیوار اتاق‌ها و دیگر قسمت‌های داخل ساختمان را با رنگ‌های روشن رنگ‌آمیزی کنید.
- در قسمت‌هایی از ساختمان که در آن زندگی می‌کنید از لامپ‌های مهتابی یا کم‌مصرف استفاده کنید.
- از نصب لامپ‌های متعدد داخل سقف پرهیز کنید
زیرا:
-مصرف برق بالا می‌رود.
- نفوذ هوا به داخل ساختمان افزایش می‌یابد.
- تعویض آنها پرهزینه است.
انتخاب مجری
در صورتی که می‌‌خواهید در بازسازی خانه خود اصول بهینه‌سازی مصرف انرژی را رعایت کنید باید کار بازسازی را به دست کسی بسپارید که در این زمینه مهارت کافی داشته باشد و دارای دانش بهینه‌سازی باشد. زیرا انجام این کار نیاز به محاسبات دقیق و تجربه فراوان دارد و هر کسی که چیزی از بنایی بداند حتی اگر تجربه زیادی هم در کار خود داشته باشد نمی‌تواند ادعا کند در بهینه‌سازی مصرف انرژی مهارت دارد.