عنوان مقاله : تحلیل کالبدی میدان‌های تاریخی ایران
نویسندگان : نرگس آقابزرگ، حشمت متدین انتشاریافته در : مجله علمی ـ ترویجی «منظر»، دوره ۶، شماره ۲۶، بهار ۱۳۹۳. چکیده : چگونگی هویت‌بخشی به فضاهای شهری امروز از مسایل چالش‌برانگیز در معماری و شهرسازی ایران است. مطالعه و استخراج ویژگی‌های زیبایی‌شناختی فضاهای شهری تاریخی ایران، به منظور تداوم هویت نسخه امروزین آنها لازم و ضروری است. میدان لزوماً یک فضای شهری نیست، اما همان‌طور که در تاریخ دیده شده، به تدریج با قرارگیری در بافت شهر توانسته تبدیل به فضایی شهری با بدنه‌های طراحی شده، شود. بررسی زیبایی‌شناسی کالبدی این نوع از میدان‌های تاریخی به شناخت ویژگی‌های خاص آنها می‌انجامد. اغلب پژوهش‌های مرتبط با ویژگی‌های فضاهای شهری تاریخی به صورت پراکنده و غیر منسجم است. برای این منظور در مقاله حاضر، دستاوردهایی که پیرامون ویژگی‌های فضاهای شهری تاریخی ایران متداولند در چهار میدان انتخابی مورد مطالعه قرار گرفتند. ویژگی‌های متداول فضاهای شهری از این قرارند: هر فضا برای اینکه تعریف شود، باید عناصری تحدید‌کننده داشته باشد، در تمام فضاهای شهری، به وفور گوشه‌های راست و تأکید در محور‌های تقارن دیده می‌شود، در دسترسی به تمامِ فضاهای شهری ایرانی، همواره یک تداومِ فضایی وجود داشته است، ایرانیان هر جا فضای بازی در شهر می‌یافتند، در صورتی‌که با عملکردِ فضا، مغایرتی نداشت، از آب‌نما یا گیاهان یا هر دو استفاده می‌کردند، در تمام فضاهای ایرانی اعم از شهری یا معماری، عناصر معماری خاص ایرانی استفاده می‌شده است. با بررسی این ویژگی‌ها و طبقه‌بندی آنها در قالب اصول زیبایی‌شناسانه، می‌توان لایه‌های نظام حاکم بر عناصر میدان و چگونگی ترکیب آنها را نتیجه‌گیری کرد. در پایان لایه‌های نظام حاکم بر میدان‌ها به طور خلاصه، به صورت «نظام عناصر» شامل نظام‌های عناصر معماری، عناصر طبیعی، عناصر مصنوع ثابت و موقّت و «نظام ترکیب» شامل نظام ترکیب عناصر، نظام هندسی، نظام فضایی، نظام رنگ و نور و نظام مصالح تقسیم‌بندی می‌شوند. می‌توان از این نظام‌های لایه‌ای در طراحی فضاهای شهری امروزی استفاده کرد. کلیدواژگان : میدان‌های تاریخی ایرانی، فضای شهری، زیبایی‌شناسی کالبدی، نظام‌های زیبایی‌شناسانه.
|
