■ بررسی اثر تحریم‌ها بر رفاه خانوارهای ایرانی؛ پژوهشی از دانشگاه «جانز هاپکینز»

پژوهشگران دانشگاه «جانز هاپکینز» در یک مطالعه‌ی پژوهشی، اثر تحریم‌ها بر رفاه خانوارهای ایرانی را مورد مطالعه قرار داده‌اند. این مطالعه با تأکید بر عدم توفیق سیاسی تحریم‌ها، تصریح می‌کند که طی یک دهه‌ی اخیر، این تحریم‌ها باعث اُفت رفاه اکثر خانوارها شده است؛ اما نکته‌ی شایان توجه این است که به‌دلیل سیاست‌های رفاهی ناکارآ برای دهک‌های کم‌درآمد، این اثر تحریمی اثر شدیدتری بر قشر ضعیف ایران داشته است ...

بررسی اثر تحریم‌ها بر رفاه خانوارهای ایرانی؛ پژوهشی از دانشگاه «جانز هاپکینز»
■ نظام رفاهی ناکارآ در ایران چگونه به تشدید اثر فشارهای بین‌المللی انجامید؟

پژوهشگران دانشگاه «جانز هاپکینز» در یک مطالعه‌ی پژوهشی، اثر تحریم‌ها بر رفاه خانوار ایرانی را مورد مطالعه قرار داده‌اند. این مطالعه با تأکید بر عدم توفیق سیاسی تحریم‌ها، تصریح می‌کند که طی یک دهه‌ی اخیر، این تحریم‌ها باعث اُفت رفاه اکثر خانوارها شده است؛ اما نکته‌ی شایان توجه این است که به‌دلیل سیاست‌های رفاهی ناکارآ برای دهک‌های کم‌درآمد، این اثر تحریمی اثر شدیدتری بر قشر ضعیف ایران داشته است. بر پایه‌ی این پژوهش، وجود نهادهای متعدد تصمیم‌گیر، نبود زیرساخت و نبود یک بانک اطلاعاتی فراگیر در کنار تنگنای منابع، سه دلیل عملکرد نامناسب نظام رفاهی ایران در برابر تحریم‌هاست. این مطالعه تأکید می‌کند که در دوره‌ی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹، میزان مخارج حقیقی خوراکی خانوارها ۴۳درصد و در بخش آموزش ۵۳درصد کاهش یافته و در برابر، هزینه‌های بخش مسکن ۴۱درصد رشد کرده است. افزون بر این گزارش، یافته‌های کتاب «تحریم‌ها چگونه کار می‌کنند؟» نیز آثار غیرانسانی بر زندگی ایرانی‌ها را به تصویر کشیده است.

در حالی که تحریم‌های اقتصادی ضربات سختی را به پیکر اقتصاد ایران وارد کرده است، گزارش جدید دانشگاه جانز هاپکینز از تاثیرات تحریم‌ها نشان می‌دهد عملکرد نظام رفاهی ایران در تقویت آثار منفی تحریم‌ها نقش داشته است. به بیان دیگر در حالی که نظام رفاهی دولتی از ابزارهای مهم کشور برای مقابله با آثار منفی تحریم‌ها است، چینش نامناسب این نظام رفاهی موجب تشدید آثار سوء‌ تحریم‌ها شده است. وجود نهادهای متعدد تصمیم‌گیر، فقدان زیرساخت و عدم وجود یک بانک اطلاعاتی فراگیر و در نهایت تنگنای منابع،‌از اصلی‌ترین عوامل عملکرد نامناسب و دل‌سردکننده نظام رفاهی ایران در مقابله با تحریم‌هاست. بی‌شک اقتصاد ایران در یک دهه اخیر نمی‌تواند بدون در نظر گرفته شدن اثر تحریم‌ها مورد بررسی قرار بگیرد. نظام رفاه اجتماعی یکی از ابزارهایی است که دولت‌ها از آن به منظور مدیریت خطرات مرتبط با تحریم‌های اقتصادی بهره می‌برند. بر همین اساس، درک سازوکار نظام رفاه اجتماعی ایران برای درک تغییرات بالقوه رفاه اجتماعی شهروندان در شرایط تحریم، توزیع اثرات نامطلوب تحریم‌ها و احتمال تشدید این آثار در میان اقشار خاص بسیار مهم است. در همین راستا دانشگاه جانز هاپکینز در گزارشی تحت عنوان «ایران تحت تحریم؛ رنج شهروندان عادی بدون عایدی ملموس سیاسی» به بررسی آثار تحریم بر اقشار مختلف مردم ایران و عملکرد نظام رفاهی ایران پرداخت.

تغییر دخل‌و‌خرج خانوار

گزارش یادشده نشان می‌دهد پس از تحریم‌های ترامپ و خروج از برجام، مواد غذایی و پوشاک با سرعت بیشتری شاهد افزایش قیمت بودند و در عوض، مسکن و بهداشت با سرعت کمتری گران شده‌اند. با این حال نگاهی دقیق‌تر به سطح حقیقی مخارج خانوار نشان می‌دهد که در بازه ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، از سهم غذا در مخارج خانوار ایرانی کاسته شده و به سهم مسکن افزوده شده است. در این مدت سهم بهداشت کمابیش ثابت بوده است. این تحولات خود از تغییرات مهم در ترکیب مخارج خانوار در ایران بر اثر تحریم‌ها حکایت دارد.

نظام رفاهی برعکس است

یکی از نکات برجسته در این گزارش چینش کاملا برعکس نظام رفاهی در ایران است. نظام رفاه اجتماعی ایران شامل تعداد قابل توجهی از نهادهای دولتی و حاکمیتی است که برنامه‌های رفاهی گسترده‌ای را به شهروندان ایرانی ارائه می‌کنند. با‌این‌حال، بررسی طرف عرضه و طرف تقاضای نظام رفاه اجتماعی ایران نشان می‌دهد که سمت عرضه این نظام بیشتر مبتنی‌بر امتیاز است تا نیاز شهروندان. بر این اساس، بررسی الگوی مصرف خانوارها در قالب کارگران بخش رسمی و غیررسمی و تفسیر این الگوها، از سوگیری قابل‌توجه در سیستم رفاه اجتماعی به نفع کارکنان بخش رسمی حکایت دارد. این عدم توازن، به افزایش نسبی فشار تحریم‌ها بر اقشار کم‌برخوردار در مقایسه با اقشار مرفه جامعه منتهی می‌شود. این عدم توازن به سوی افرادی که بر سیاست داخلی کشور تاثیر قابل‌توجهی دارند بیشتر است. به عبارت دیگر افرادی که در بخش رسمی و دولتی مشغول به کار هستند از بیشترین چتر رفاهی دولتی برخوردار هستند.

با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.

با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.

این گزارش بیان می‌کند این خروجی نظام رفاهی ایران در حالی به دست آمده است که از ابتدای انقلاب اسلامی تا کنون تلاش‌های متعددی برای بهبود شبکه ایمنی اجتماعی در ایران صورت گرفته است، اما دولت نتوانسته است یک سیستم رفاهی جامع، پایدار و عادلانه ایجاد کند که نیازهای اساسی آسیب‌پذیرترین گروه‌ها را برآورده کند. قانون اساسی جمهوری اسلامی، دولت را ملزم می‌کند که برای همه شهروندان آموزش همگانی، مراقبت‌های بهداشتی، اشتغال، مسکن و خدمات اجتماعی فراهم کند. ایده‌های عدالت اجتماعی و امنیت اقتصادی مندرج در قانون اساسی از طریق تشکیل سازمان‌های انقلابی جدید و اجرای سیاست‌های جدید مسکن، آموزشی و بهداشتی پیگیری شد. این سیاست‌های جدید و رشد اقتصادی نسبتا ثابت، به ویژه پس از جنگ عراق و ایران، منجر به کاهش فقر و نابرابری و همچنین توسعه سرمایه انسانی شد.

نفت و فاز دوم برنامه‌های رفاهی

با افزایش قابل توجه سطح درآمدهای نفتی، ایران تعدادی برنامه اجتماعی فراگیر را طی پانزده سال گذشته اجرا کرد. دو برنامه پرداخت نقدی بی‌قیدوشرط در قالب هدفمندی یارانه‌ها، برنامه ساخت مسکن ارزان قیمت در قالب مسکن مهر، برنامه مراقبت بهداشتی همگانی در قالب طرح بیمه سلامت و در نهایت سهام عدالت که یک طرح برای توزیع سهام شرکت‌های دولتی بود، از جمله برنامه‌های رفاهی است که در دوره مذکور دولت به اجرا گذاشت. با این حال هیچ‌یک از این برنامه‌ها در خنثی کردن آثار تحریم بر اقشار آسیب‌پذیرتر موفق نبودند و در رسیدن به این هدف ناکام ماندند.

چشم اسفندیار برنامه‌های رفاهی

در این گزارش علل متعددی برای شکست برنامه‌های رفاهی در ایران شمرده می‌شود. منابع مالی ناکافی، کمبود اطلاعات، وجود مراکز متعدد تصمیم‌گیری و به طور ویژه و تضاد منافع در داخل، اصلی‌ترین دلایل این شکست هستند. این گزارش برنامه پرداخت ماهانه ۴۵ دلار به ۹۷ درصد از جمعیت کشور در دولت‌دهم را نمونه‌ای برجسته از تلاش‎های نظام رفاهی برای بهبود وضعیت ایرانیان تلقی می‌کند؛ برنامه‌هایی که در در دولت سیزدهم با افزایش رقم پرداختی برای ۶۰ درصد از جمعیت ایران همراه شد. در حال حاضر این دو برنامه پرداخت نقدی با ارزش واقعی ماهانه کمتر از ۸ دلار برای هر نفر، ۱۲ تا ۱۳ درصد از بودجه عمومی ایران را مصرف می‌کنند. با این حال دولت در نهایت به دلیل کسری کلان بودجه عمومی و نرخ تورم بالای ناشی از تحریم‌های اخیر، نتوانست ارزش واقعی پول نقد خود را حفظ کند. طرح تحول سلامت نیز به علت کمبود منابع، به سرنوشت مشابهی دچار شد. در بخش مسکن مهر نیز هدف بلندپروازانه ساخت سالانه یک و نیم میلیون واحد مسکونی ناکام ماند.

هماهنگی، کلید گمشده‌ی رفاه

فقدان هماهنگی، فقدان زیرساخت‌های اطلاعاتی جامع، ضعف مدیریت و تضاد منافع میان نهادهای رفاهی موازی، نظام رفاهی مبتنی بر امتیاز را در ایران شکل داده است. تحریم‌های اقتصادی دسترسی دولت به درآمدهای نفتی را کاهش داد و توانایی دولت را برای حفظ برنامه‌های رفاه عمومی خود تضعیف کرد. در نتیجه، در‌حالی‌که گروهی از افراد شاغل در موقعیت‌های رسمی و دولتی از پوشش رفاهی چندلایه برخوردار هستند، اقشار محروم جامعه ایران از جمله کارکنان غیررسمی و جمعیت بیکار به حمایت اجتماعی کافی و مناسب دسترسی ندارند. در نتیجه، جای تعجب ندارد که چنین نظام رفاهی امتیازمحوری به توزیع نابرابر کمک‌های رفاهی کمک کند و فشار تحریم‌های اقتصادی را بر دوش گروه‌های کمتر برخوردار قرار می‌دهد.

با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.

ـ در پیوند با همین موضوع :
(با کلیک بر روی هر عنوان، صفحه‌ی مربوط به آن مطلب برای شما گشوده خواهد شد.)

■ سبد مصرفی خانوار در منگنه

■ مهار «آمار تورم اجاره» به جای مهار «تورم اجاره»

■ قیمت‌‌‌های جدید مرغ، تخم‌مرغ، روغن و لبنیات

■ قول رئیسی به مردم و رهبر: «وضع تورمی فعلی را کنترل خواهیم کرد»

■ «مسأله‌ی تورم علاج‌پذیر است»

■ هشدار ـ ایران در آستانه‌ی ونزوئلا شدن

■ هشدار درباره‌ی سوء تغذیه‌ی طبقه‌ی متوسط

■ فاصله‌ی نرخ تورم رسمی با تورم لمسی چقدر است؟

■ رفاهِ ازدست‌رفته‌ی سال‌های اخیر چگونه جبران می‌شود؟

■ درگیر شدنِ طبقات متوسط با فقر، در گود اقتصاد ایران

■ «یک‌سوم درآمد سرانه‌ی ایرانی‌ها در دهه‌ی ۹۰ نابود شد»

■ یک استاد اقتصاد : مدارای نجیبانه‌ی مردم نمی‌تواند ابدی باشد

■ «افزایش نرخ دلار مصنوعی است»

■ کوپن و کالابرگ وضعیت اقتصادی مردم را عوض نمی‌کند

■ عقبگرد اقتصاد ایران در پی کاهش توان خرید، ناآرامی‌ها و قطعی اینترنت

■ معاش مهندسان مشاور در بودجه فراموش شده است

■ «مهندسانِ کشور، نانوا و مسافرکش شده‌اند»

■ قیمت‌ها از پارسال تا امسال چه‌قدر تغییر کرده است؟ ـ داده‌نگار

■ چقدر زود دیر شد!

■ ۳۷درصد خانوارهای ایرانی دچار فقر زمانی‌اند

■ تغییرات سه‌فصلیِ بهای خوراکی‌ها، بر پایه‌ی داده‌های بانک مرکزی

■ تاریخ‌سازی سکه در پایان بهمن‌ماه

■ «این مدت نه تحریمی بود و نه تقاضایی؛ دولت عمداً قیمت دلار را بالا برده ...»

■ نرخ ارز صرافی‌ها از بازار آزاد جا ماند

■ گسل‌های اقتصاد ایران، نیازمند چاره‌اندیشی

■ کسب‌وکارهایی که به سوی ورشکستگی کامل پیش می‌روند

■ بالاترین تورم مسکن در ۱۴۰۱

■ رکورد در برداشت از صندوق اندوخته‌ی ارزی

■ رکوردشکنی تاریخی یورو و پوند در بازار ایران

■ زیانِ پنج‌هزار میلیارد تومانیِ قطعیِ اینترنت به اقتصاد ایران

■ رکود در بازار مسکن؛ آگهی فروش روی دیوارها و تیرهای چراغ برق

■ پنج مطالبه‌ی فوریِ کنشگران اقتصادی از دولت

■ تجمع دیگربار مهندسان ساختمان، در برابر سازمان نظام مهندسی استان البرز

■ راه درمان بیماری اقتصاد ایران، از نگاه بخش خصوصی

■ درخواست ۱۲۰۰ فعال و ۱۳ تشکل صنفی از رئیسی برای رفع محدودیت‌های اینترنت

■ جزییات یارانه‌ی جدید، از برداشت نشدن تا واریز کم‌تر از ۳۰۰ تا ۴۰۰هزار تومان + ویدئو

■ هر خانوار چقدر یارانه‌ی ۳۰۰ تا ۴۰۰هزار تومانی گرفته است؟

■ ادامه‌ی سقف‌شکنی بهای دلار در بازار آزاد تهران

■ کسی پاسخگوی گرانی‌ها نیست

■ کجای دنیا مدیر دولتی ۵۲میلیون حقوق می‌گیرد، نیروی کار ماهر ۲میلیون و ۸۰۰ ؟!

■ برای کنترل بازار اجاره‌ی مسکن، چاره چست؟

■ مهار «آمار تورم اجاره» به جای مهار «تورم اجاره»

■ پول‏‌های تهران کجاست؟

■ «در دوران همه‌گیری کرونا به مردم خیانت شد»

■ کسب‌وکارها پس از قطع اینترنت

■ «کمیسیون جدیدی برای طرح صیانت تشکیل نمی‌شود»

■ کدام سایت‌ها و سرویس‌ها پس از اعتراضات مسدود شدند؟ + داده‌نگار (اینفوگرافی)

■ بزرگ‌ترین اختلال اخیر اینترنت ایران + توضیحات عجیب «نت‌بلاکس»

■ هم واتساپ و هم اینستاگرام مسدود شد

■ قالیباف: مسدود کردن اینستاگرام و واتس‌اپ در برنامه‌ی مجلس نیست

■ «گوگل‌پلی» و «اپ‌استور» هم مسدود شدند

■ سرویس «اسکایپ» هم مسدود شد

■ کُندی اینترنت، افزون‌کننده‌ی مشکلات درمان بازنشستگان

■ جزئیات حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و مبلغ جدید یارانه‌ها

■ مبلغ یارانه‌های پرداختی تغییری نکرد

■ رکورد در برداشت از صندوق اندوخته‌ی ارزی

■ ترمز دلار کشیده می‌شود؟

■ چرا ناآرامی‌های قزاقستان بر بازار بزرگ‌ترین ارز دیجیتال تأثیر گذاشت؟

■ «هشدار داده بودیم که عدم بازنگری در حکمرانی آب، به فجایع امنیتی خواهد انجامید»

■ یارانه‌ی بنزین حذف می‌شود؟

■ «ملت یا قطع برق را بپذیرند، یا استفاده از سوخت مازوت را»

■ قطعی برق در ایران؛ علت آیا مصرف بیش از حد گاز است، یا افزایش استخراج بیت‌کوین؟

■ بهای سیمان سفید ۳۵درصد افزایش یافت

■ منافع مشترک برخی نهادها با مالک متروپل!

■ شما در کدام دهک قرار دارید؟

■ نقد پیروز حناچی به طرح مجلس: «به دوران قاجار برگشته‌ایم!»

■ انصرافِ خریدارانِ مسکن، در پی ناتوانی در بازپرداختِ وام

■ خانه «رویا» شد؛ برنامه‌ریزان خواب ماندند!

■ روزهای ناخوش مسکن‌سازان

■ نوبخت: یارانه‌ی معیشت دهم و یارانه‌ی نقدی بیستم هر ماه واریز می‌شود

■ خبرگزاری مهر از «آغاز واریز کمک معیشتی دولت از امروز» خبر می‌دهد

■ طراحیِ تازه برای یارانه‌ی نقدی

■ یارانه‌ی نقـدی دوم را چه کسانی می‌گیرند؟

■ در کردستان اگر کولبران کشته نشوند، زود پیر می‌شوند

■ تصویب حذف ٣٣‌میلیون یارانه‌بگیر در‌ سال ٩٧

■ دلار افسار گسیخته / مسئولان کجا هستند!؟

■ جهانگیری: هیچ نرخ ارزی جز ۴۲۰۰ تومان را به رسمیت نمی‌شناسیم

■ زیر و بم کمپین تحریم خرید

■ «انباشت اعتراضات، برای کشور هزینه دارد»

■ راهی جز افزایش قیمت بنزین وجود نداشت؟

■ «موضع‌گیری‌های مسئولان پس از اعتراضات، پُر از نامهربانی بود»

■ حذف بودجه‌بگیرهای ویژه

■ راه افزایش درآمدهای مالیاتی، لغو معافیت‌هاست

■ فاز جدید سامان‌دهی کارت‌خوان‌ها

■ اقتصاد؛ جزیره‌های جداگانه یا پیکره‌ای یکپارچه؟

■ آغاز تحریم‌ها و کاریکاتوری با نام «حال اقتصاد»

■ نگرانی اول اهالی کسب‌وکار همزمان با آغاز دور تازه‌ی تحریم‌ها

■ «قسطی‌فروشی» به املاک اداری رسید

■ جهانگیری: متأسفانه فساد به برخی از مسئولان بالایی کشور رسیده است

■ مبارزه با فساد از لایه‌های بالا آغاز شود

■ خویشاوندسالاری و گریز از شفافیت: ویژگیِ مشترکِ اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان

■ آخوندی: دولت روحانی هیچ نظریه‌ی راهبردی در اقتصاد کلان ندارد

■ تعهدات ارزی روحانی به مردم و فعالا‌ن اقتصادی

■ وقت چرخیدن چرخ اقتصاد است؟

■ «سیاست تحریک تقاضا با پرداخت تسهیلات، محکوم به شکست است»

■ چرا اقتصاد به این‎جا رسید؟

■ چرا این‌قدر اشتباه می‌کنیم؟

■ کرباسیان: اگر FATF تصویب نشود، وضعیت نامناسبی پیش می‌آید

■ نفع اقتصادی خرید واکسن

■ گزارشی از وضعیت کارگران ساختمانی در تهران

منبع : روزنامه‌ی «دنیای اقتصاد»

08:55 یکشنبه 17 دی 1402

نظرات