یک‌شنبه‌ی شگفت‌انگیز؛ روزی که شهر بادگیرها جهانی شد
«یک‌شنبه‌ی شگفت‌انگیز»؛ این تعبیر را «جک پورچلا» (Jack Purchla)، مورخ لهستانی که در چهل‌ویکمین اجلاس یونسکو ریاست اجلاس عمومی را به عهده دارد، پس از بررسی پرونده‌ی ثبت جهانی یزد به کار برد. پورچلا بعد ازبررسی پرونده ثبت یزد و با دیدن سکوت تمام حضار که نشان از رضایت‌شان برای ثبت این شهر در فهرست میراث جهانی داشت، گفت: «چرا ساکتید؟ من واقعا شوکه شده‌ام، یکشنبه شگفت‌انگیزی در کراکف شروع شده» روز گذشته خبر ثبت جهانی یزد به عنوان بیست و دومین اثر جهانی ایران، از کراکف لهستان مخابره شد. به گزارش اعتماد، در چهل و یکمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو، ایران یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین پرونده‌های ثبت جهانی خود را ارایه کرد. این نخستین بار است که ایران یک شهر را به عنوان یک اثر تاریخی به جهانیان معرفی می‌کند. ۹ سال پیش نام شهر تاریخی یزد در فهرست موقت یونسکو ثبت شد، اما پیگیری چندانی برای ارایه پرونده ثبت آن به یونسکو نشد. دو سال پیش بعد از پیگیری‌های صورت گرفته شده، بالاخره پرونده ثبت جهانی یزد آماده و به یونسکو ارسال شد. بعد از بررسی‌های اولیه، شهریور ماه ۹۵ ماریانا کوریا، ارزیاب سازمان جهانی یونسکو به یزد آمد تا پرونده را به صورت میدانی بررسی کند. و بالاخره روز موعود فرارسید و شنبه ۱۶ تیرماه، یزد آخرین پرونده‌ای بود که روی میز کمیته میراث جهانی قرار گرفت، ترکیه، ویتنام، کویت و آذربایجان در جلسه عصر شنبه در خصوص این پرونده صحبت و اعلام کردند نظرشان نسبت به این پرونده و ثبت آن مثبت است و دلایل‌شان را برای این موافقت گفتند. اما اتمام ساعت کاری جلسه باعث شد ادامه بررسی‌ها به جلسه نوبت صبح یکشنبه (دیروز) موکول شود. در جلسه صبح یکشنبه، نماینده ایکوموس ایراداتی که به پرونده ثبت جهانی وارد شده بود را مرور کرد و نمایندگان در خصوص بندهای مختلف و توضیحات ارایه شده از سوی تیم ایرانی حاضر در جلسه بحث کردند. لبنان اعلام کرد این ابهامات موجود در پرونده می‌تواند موجب رد شدن پرونده شود، اما با این حال از ثبت پرونده حمایت می‌کند. نماینده آذربایجان بر زندگی مسالمت‌آمیز پیروان ادیان مختلف در این شهر اشاره کرد و آن را نقطه قوت این پرونده دانست. ترکیه و قزاقستان هم به دفاع از این پرونده پرداختند و باز هم بر تنوع ادیان در یزد اشاره کردند. بعد از اتمام نوبت سخنرانی‌ها، رییس جلسه از حضار خواست تا اگر نکته‌ای در مورد این پرونده دارند بیان کنند، سکوت در سالن محل برگزاری حکمفرما شد، موافقان سخنرانی کرده بودند و مخالفی هم در سالن نبود. مدیر و منشی جلسه از سکوت سالن به خنده افتادند و جک پورچلا گفت: «چرا ساکتید؟ من شوکه شده‌ام از این سکوت» و بعد چکش را روی میز کوبید و ثبت جهانی شهر تاریخی یزد را به ایران تبریک گفت. پس از انتشار خبر ثبت جهانی یزد، محمد حسن طالبیان در خصوص روند ثبت پرونده یزد به ایسنا گفت: به دنبال تلاش‌های انجام شده و طبق توافق به دست آمده در جریان رایزنی‌ها و مذاکرات فشرده، سفیر و نماینده دایم جمهوری آذربایجان در یونسکو اصلاحیه پیش‌نویس قطعنامه مربوط به یزد را مطرح کرد و بر ضرورت ثبت جهانی این شهر تاریخی تاکید کرد. این اصلاحیه، توسط چهار کشور جمهوری آذربایجان، کویت، قزاقستان و ترکیه به دبیرخانه کمیته میراث جهانی پیشنهاد شده بود. در ادامه نمایندگان کویت، ویتنام، ترکیه و تونس در حمایت از پرونده ایران صحبت کردند و در سخنانی با تاکید بر زنده بودن شهر تاریخی یزد، منحصر به فرد بودن آن به لحاظ ارزش جهانی، برخورداری از منظر استثنایی، نمونه بودن به لحاظ توسعه پایدار، استدلال‌های علمی، مستدل و منطقی هیات جمهوری اسلامی ایران در تبیین کلیه ابعاد مورد نظر ایکوموس و استحقاق شهر تاریخی یزد برای ثبت جهانی، حمایت خود را از اصلاحیه ارایه شده اعلام کردند. در نهایت تعداد کشورهایی که در حمایت از پرونده شهر تاریخی یزد اعلام آمادگی کردند به رقم بی‌سابقه ۱۵ کشور رسید و نهایتا پرونده کشورمان بدون هیچ مخالفتی و با اجماع کلیه اعضای کمیته میراث جهانی به تصویب رسید و در فهرست میراث جهانی ثبت شد. این نخستین بار است که ایران نه یک بنای تاریخی، بلکه یک شهر تاریخی را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌کند، مساحت عرصه‌ای که در پرونده ثبت جهانی معرفی شده حدود ١٩٥ هکتار است که شامل محدوده برج و باروی دوره آل مظفر، امیر چخماق، میدان شاه‌طهماسب، میدان خان، بازار و بخشی از محله زرتشتیان می‌شود. محدوده حریم حدود ٦٥٠ هکتار است که منطبق بر محدوده‌ای است که ثبت ملی شده است. ثبت یک شهر به عنوان میراث جهانی چالش‌هایی را به دنبال دارد که اگر همراهی مردم و هم‌سویی دستگاه‌های مرتبط به این اثر جهانی نباشد، مدیریت آن را با مشکل مواجه می‌کند. روز گذشته هم در جلسه بررسی پرونده نماینده ایکوموس اعلام کرد پلان مدیریتی ارایه شده برای بافت تاریخی یزد در ابتدا مورد تایید ایکوموس قرار نگرفت. دلیل آن هم این است که دستگاه‌های مختلفی در زمینه مدیریت این اثر تصمیم‌گیری می‌کنند و علاوه بر آن در مورد یزد، این نکته هم وجود دارد که یک بافت پویا با ساکنانی که در آن به زندگی و تجارت مشغولند، ثبت شده است. هر چند مردم یزد در دو سال اخیر نشان داده‌اند که به ارزش‌های تاریخی و فرهنگی شهر خود واقفند و راه حفاظت از آن را هم بلدند. هر چند گاهی گله‌مند هم می‌شوند از مدیرانی که با خطاهای‌شان آسیب‌هایی به این تاریخ و فرهنگ وارد می‌کنند. مجتبی فرهمند، مدیر پایگاه جهانی بافت تاریخی یزد در خصوص مشارکت مردم برای حفاظت از بافت تاریخی شهر می‌گوید: مردم نگاهشان این است که اقداماتی که در زمینه حفاظت بافت تاریخی صورت می‌گیرد کیفیت زندگی آنها را بالا می‌برد و همین موضوع دستاورد مهمی است. نهادهای اجتماعی یزد خیلی خوب عمل می‌کنند. در تمام کمیسیون‌های تصمیم‌گیری پایگاه جهانی یزد نمایندگان محلات حضور دارند. به عنوان ساکنان و مطرح‌کنندگان نیازهای مردم دغدغه‌های‌شان را مطرح می‌کنند و همین به مردم انگیزه بیشتری می‌دهد. حضور مردم در این کمیسیون‌ها باعث می‌شود در تصمیم‌گیری‌ها دخیل باشند و به راحتی مشکلات را منتقل کنند. نوعی سرمایه اجتماعی در میراث جهانی یزد در حال شکل‌گیری است که باعث می‌شود شهر تاریخی به یک حفاظت پایدار برسد. حضور مردم در کنار آثار تاریخی و فرهنگی یزد موضوعی است که ارزیاب یونسکو هم بعد از بازدید از این شهر به آن اشاره کرد. ماریانا کوریا، ارزیاب یونسکو که سال گذشته برای بررسی میدانی بافت تاریخی یزد به ایران آمده بود، بعد از بازدید از این شهر با اشاره به پویایی بافت تاریخی یزد گفت: «یزدی‌ها برای حفاظت از بافت تاریخی خود به شکل یک تیم عمل کرده و حتی در مواقع بحرانی نیز حفاظت از آن را فراموش نکرده‌اند. ارزش هر سایتی که بخواهد در ردیف میراث فرهنگی قرار بگیرد این است که از حوزه جغرافیایی خارج و به میراث بشری تبدیل شود و زمانی که جهانی شد، مردم از سراسر دنیا خود را به آن می‌رسانند تا میراث بشر از گذشته‌های دور را ببینند. یکی دیگر از مواردی که در یزد وجود دارد و در هیچ کجای دیگر دنیا یافت نمی‌شود، حضور زرتشتیان و کلیمیان در کنار مسلمانان است و این خود یک جاذبه فرهنگی است. امروز یزد یک میراث جهانی محسوب می‌شود و این اتفاق هر چند مایه مباهات و شادی است، اما مسوولیت سنگینی را هم به دنبال دارد که با ثبت نام این شهر در فهرست جهانی یونسکو بر عهده مردم و مسوولان این شهر قرار می‌گیرد. مردمی که ساکنان نخستین شهر جهانی ایران هستند، از امروز حافظان این میراث جهانی و همچنین ناظران بر عملکرد مسوولانی هستند که قرار است در تعاملی سازنده با مردم برای حفاظت از یک اثر جهانی تلاش کنند. مردمی که روز گذشته در شبکه‌های اجتماعی شادی‌شان را از این اتفاق با جهانیان شریک شدند و با انتشار تصاویری از جاذبه‌های این شهر جهانی شدن شهرشان را جشن گرفتن و نوشتند «جای پای اجدادمان جهانی شد» علاوه بر مردم و کاربران فضای مجازی که با تصاویر بزرگ‌ترین شهر خشتی جهان اینستاگرام و توییتر و تلگرام را قرق کردند، مسوولان استان از طیف‌های مختلف هم واکنش‌هایی به این اتفاق داشتند. آیت‌الله ناصری، امام جمعه یزد در این رابطه گفت: امیدوارم این اتفاق فرصتی ب برای معرفی هر چه بیشتر ارزش‌ها، فرهنگ، جهات انسانی، اجتماعی و معنوی یزد به دنیا باشد. سیدحسینی، معاون عمرانی استاندار یزد هم که تیم ایران را در اجلاس کمیته میراث جهانی لهستان همراهی می‌کرد در صفحه اینستاگرام خود با انتشار تصویری از محل اجلاس نوشت: «اشک امونم را بریده، مبارک همه مردم یزد باشه.»
|
