سد «آتاترک»، بحران آینده‌ی خاورمیانه
■ لزوم ورود وزارت امور خارجه به مسأله‌ی سد «آتاترک معاون محیط زیست طبیعیِ سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اختلاف کشورهای عراق و ترکیه در بحث سد «آتاترک»، گفت: در شرایط حاضر، ایران می‌تواند پیشگام شده و ابتکار عمل را در این زمینه به دست بگیرد تا از طریق مذاکره و توافقاتِ منطقه‌ای بتواند این مشکل را حل کند، که طبیعتاً این اقدام باید از طریق وزارت امور خارجه انجام پذیرد. فرهاد دبیری با بیان اینکه ترکیه با برنامه‌ها و پروژه‌های عظیم سدسازی در بالادست دو رودخانه دجله و فرات، یکی از مهمترین مسائل آینده منطقه خاورمیانه در زمینه بحران آب را تشکیل خواهد داد، افزود: ترکیه هم‌اکنون در بخش بالادست رودهای دجله و فرات سد می‌زند، و این موضوع که هر کشوری در سرزمین خود اقداماتی انجام دهد که لطمه به سرزمین دیگر وارد کند، بر پایه‌ی معیارهای بین‌المللی جای بحث دارد. وی ادامه داد: از این نظر قبلا هم یک اختلاف حقوقی مشابه بین کانادا و آمریکا پیش آمد و در آنجا دادگاه چنین رأی داد که درست است کانادا در سرزمین خودش اقدام می‌کند ولی حق ندارد اقداماتی انجام دهد که لطمه به سرزمین دیگر وارد کند، بنابراین تاکنون چنین تصمیم‌گیری‌هایی در مراجع قضایی بین‌المللی صورت گرفته است و به تدریج به صورت عرف در می‌آید ولی هنوز تاثیرات خودش را در منطقه خاورمیانه نشان نداده است. دبیری با اشاره به اینکه مسئله سد آتاترک مسئله‌ای است که به دو کشور عراق و ترکیه مرتبط است و ایران و سازمان حفاظت محیط زیست نمی‌توانند به طور مستقیم به این مسئله ورود کنند، گفت: چون رودخانه‌های دجله و فرات به طور مستقیم وارد ایران نمی‌شود کشور ما نمی‌تواند ورود مستقیم به آن داشته باشد. سد آتاترک روی وضعیت آبی سوریه و به ویژه عراق تاثیر می‌گذارد. بنابراین این عراق است که باید از ترکیه بخواهد این مشکل را حل کند. در حقیقت همان مشکلی که ما با کشور افغانستان داریم کشور عراق به شکل شدیدتری با ترکیه دارد. راه‌حل‌های حل مسئله سد آتاترک معاون سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه اظهار کرد: مشکل اصلی اختلافی است که بین کشورهای عراق و ترکیه پیش آمده است و همین قضیه عراق را دچار کم آبی کرده و باعث شده تالاب‌های این کشور خشک شود. تاثیرات غیر مستقیم این موضوع به صورت گرد و غبار در منطقه مشاهده می‌شود که ایران هم از آن متاثر خواهد بود. در حال حاضر نیز دو راه حل در پیش رو داریم. اولی این است که سعی کنیم با مذاکره کشورهای منطقه را قانع کرده و برای حفظ تالاب‌های منطقه به خصوص تالاب‌هایی که کانون گرد و غبار هستند، تفاهمی انجام دهیم تا حفاظت از تالاب‌ها در دستور کار توافق بین چند کشور ایران، عراق، اردن، سوریه و ترکیه قرار گیرد. تاکنون هم با طرف عراقی مذاکراتی داشته‌ایم. 
ورود وزارت خارجه ایران عامل دستیابی به توافق منطقه‌ای برای حل بحران سد آتاترک این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست گفت: مسیر دوم یک مسیر چالش برانگیز است و زود است که حالا در مورد آن قضاوت و فکر کنیم. اینکه بخواهیم یک مرجع ثالث بین‌المللی به این مشکلات رسیدگی کند. اما در شرایط حاضر ایران می‌تواند پیشگام شده و ابتکار عمل را در این زمینه به دست بگیرد تا از طریق مذاکرات و توافقات منطقه‌ای بتواند این مشکل را حل کند که طبیعتا این اقدام باید از طریق وزارت امور خارجه صورت گیرد. رییس سازمان حفاظت محیط زیست با نخست وزیر عراق مذاکراتی در این زمینه داشته است و آنها نیز ابراز تمایل کرده‌اند که بتوانند مشکل را حل کنند اما بخشی از مشکل در عراق و بخشی هم در ترکیه است. به گزارش ایسنا، سد آتاترک از لحاظ حجم کار ساختمانی پنجمین سد بزرگ جهان و از لحاظ تولید برق آبی نیز در دنیا سوم است.این سد بزرگترین سد اروپا و ترکیه است به طوری که می تواند نیاز کلانشهر استانبول به آب را ظرف پنج روز برآورده سازد. فرات یکی از دو رود بزرگ منطقه میان‌رودان یا بین‌النهرین است که از کوهستان‌های شرق آناتولی در کشور ترکیه سرچشمه گرفته و به‌سوی کشورهای سوریه، عراق و خلیج فارس روان است. این رود در غرب کشور عراق و متشکل است از دو شعبه «قره سو» و «مرادچای» که سرچشمه آنها نزدیک رود «ارس» در شرق آناتولی ترکیه است. موقعی که دو شعبه قره سو و مرادچای به هم می رسند، فرات به دجله نزدیک می شود، ولی مجدداً دجله متوجه جنوب شرقی شده و فرات به سمت مغرب مایل می شود و سپس در نزدیکی خلیج فارس به رود دجله می پیوندد و از آن پس مجموع این دو رود به خلیج فارس می ریزد. بنا بر این گزارش، چندی پیش هم جمعی از فعالان حوزه محیط زیست کشور ما به منظور مقابله با این اقدام ضد محیط زیستی کشور ترکیه کمپینی را با عنوان "کمپین میان‌رودان" راه‌اندازی کردند تا با همراهی و حمایت دیگر فعالان محیط زیستی ایران، سوریه و عراق صدای اعتراض خود را به مجامع بین‌المللی برسانند.
|
