■ بهترین راهکار برای کاهش خطرات گودبرداری

علیرضا فکور با اشاره به این‌که یکی از حوادث مهمی که موجب بروز خسارات مالی و تلفات و صدمات انسانی می‌شود، رعایت نکردن اصول ایمنی در امر گود برداری و حفاری‌های معمول در سطح شهرها می‌باشد، اظهار کرد: بررسی آمار و وقایع اتفاقیه، مؤید رشد روزافزون حوادث مذکور است. وی با بیان این‌که اعلام آمار حوادث گودبرداری و ریزش آوار و توصیه‌های ایمنی عملیات گودبرداری، به‌منظور پیش‌گیری از بروز این قبیل حوادث و پیامدهای ناگوار آن است، افزود: امیدواریم اقدامات مقتضی جهت اعمال مقررات و ضوابط ایمنی و نظارت مؤثر مهندسین ناظر در هنگام عملیات پی‌کنی و گودبرداری محقق شود.
عضو هیات‌مدیره سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان، به مواردی که رعایت آنها می‌تواند خطرات ناشی از گودبرداری را کاهش دهد، اشاره کرد و یادآور شد: اگر در مجاورت ساختمانی قرار است تخریب و گودبرداری انجام شود، باید قبل از صدور پروانه و شروع عملیات گودبرداری، بررسی‌های مکانیک خاک به‌طور دقیق انجام شده باشد. وی، ادامه داد: ساختمان مورد نظر در مجاورت گودبرداری باید مورد بررسی قرار گرفته و مهندس محاسب و یا ناظر با توجه به نوع بنا و عمق قرارگیری این ساختمان نسبت به کف پی مورد نظر، راجع به نیاز و نحوه حفاظت و مقاوم سازی آن اظهار نظر کرده و در صورت نیاز، طرح های لازم را ارائه کند.
فکور با اشاره به این‌که در نقشه‌های اجرایی، نحوه گودبرداری و حفاظت از گود یا سازه نگهبان باید به خوبی نشان داده شده و این اقدامات برای محافظت از گود و ساختمان‌های مجاور کافی باشد، گفت: دوره باز بودن گود یعنی زمان شروع گودبرداری، زمان برپایی سازه نگهبان و زمان خاتمه گودبرداری باید زمان‌بندی مشخصی داشته باشد. وی با تأکید بر این‌که مهندس‌ناظر در صورت لزوم، نماینده شرکت مکانیک خاک باید بر عملیات گودبرداری، نظارت کافی را اعمال کند، عنوان کرد: گودبرداری و اجرای سازه نگهبان باید مطابق نقشه‌های اجرایی و مشخصات دستی و ماشینی و اصول فنی مذکور انجام شود و مجاورین محل گودبرداری باید در صورت مشاهده هرگونه اقدام خطرناک، مراتب را به مسوولان گزارش دهند.
کارشناس رسمی دادگستری در رشته راه و ساختمان افزود: افرادی که در مجاورت ساختمان‌های خود عملیات تخریب و گودبرداری در حال انجام است، در جریان انجام عملیات گودبرداری باید همه چیز را به خوبی زیر نظر داشته و به‌ویژه با در نظر داشتن وضعیت ساختمان خود، ایجاد هرگونه ترک، صدای غیرعادی ساختمان، نشست و سایر موارد را بررسی کرده و در صورت بروز این‌گونه موارد، فوراً اقداماتی از قبیل تخلیه ساختمان، انعکاس موضوع به مسوولان پروژه و شهرداری جهت انجام اقدامات اصلاحی را انجام دهند. وی با بیان این‌که ساکنین مجاور محل گودبرداری باید در نظر داشته باشند که اگر عملیات گودبرداری تأسیسات و لوله‌های شهری مانند گاز، آب و برق را به خطر انداخته باشد، مراتب را به مراجع مربوطه اطلاع دهند، اظهار کرد: این افراد باید مراقب باشند که گودبرداری بیش از حدمجاز به ساختمان آنها نزدیک نشود، چرا که در مواقعی، بعضی از افراد با بی‌دقتی و یا به خاطر سهولت کار خود، زیر ملک مجاور را نیز خالی می‌کنند.
فکور، تصریح کرد: مجاورین محل گودبرداری در صورت مشاهده نقص و انجام کارها، ابتدا می‌توانند از طریق مراجعه به مسوولین فنی ساختمان نظیر مهندسی‌ ناظر، مجری یا مالک، موضوع را به آرامی و محترمانه درمیان گذاشته و در صورت نیاز می‌توانند به سازمان نظام‌مهندسی ساختمان، شهرداری منطقه و یا دیگر مراجع ذی‌صلاح مراجعه کنند. وی با یادآوری این‌که یکی از بهترین راه‌های کاهش خطرات گودبرداری، اتمام زودتر عملیات داخل گود به‌همراه ایمن و پرکردن مجدد آن است، گفت: به همین خاطر مجاورین عملیات گودبرداری باید مراقب باشند که دخالت‌های آنها موجب توقف و یا طولانی شدن زیاد و بیهوده کارها نشود.
عضو هیات‌مدیره سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان با اشاره به مواردی که افراد مشغول به کار در داخل گود باید رعایت کنند، اظهار کرد: این افراد باید به خاطر داشته باشند که ریزش دیوارهای گود می‌تواند در مدت چند ثانیه آنها را به دام انداخته و در مدت چند دقیقه از بین ببرد. وی با بیان این‌که وزن هر مترمکعب از خاک حدود 1.6 تا 2 تن است، تصریح کرد: اگر افراد مشغول به کار در زیر خاک ریزش کرده مدفون شوند، در عرض کمتر از 3 دقیقه خفه شده و در صورتی که زنده بیرون آیند، احتمالاً بار خاک صدمات داخلی شدیدی به بدن آنها وارد خواهد کرد، لذا باید توجه داشت که ریزش گود، تنها خطر عملیات گودبرداری نیست و کمبود اکسیژن، هوای سمی، گازهای قابل انفجار و خطوط برق مدفون نیز می‌تواند خطر آفرین باشد.
فکور، به ضرورت استفاده از کلاه ایمنی برای افراد مشغول به کار در داخل گود، اشاره کرد و گفت: این افراد باید مراقب خطر سقوط قطعات سست خاک یا سنگ بوده و در زیر بارهای آویزان قرار نگرفته و فعالیت نکنند. همچنین باید از ماشین‌آلات خاک‌برداری نیز فاصله بگیرند. وی با تأکید بر این‌که در صورتی که کارگرانی در پایین‌دست گود، حضور داشته باشند، سایر افراد نباید بر روی دیوارها و یا سطوح مشرف به گود، کار کنند، افزود: نباید وارد گودی که نشانه‌های تجمع آب در آن وجود دارد، شوند، مگر آن‌که این محل به خوبی محافظت شده باشد.
این مقام مسوول با یادآوری این‌که در صورتی که داخل گود، افرادی مشغول کندن دیواره یا پای آن هستند، حتماً باید فردی مطلع در بیرون از محوطه خطر، مراقب وضعیت پایداری گود و فعالیت این افراد باشد، اظهار کرد: این افراد حتی‌المقدور باید از بریدن داخل پای دیوار یا شیب و ایجاد شیب منفی (نیم‌طاقی) جهت اجرای پی‌ها جداً خودداری کرده و در صورتی که مجبور به این کار بودند، در نظر داشته باشند که در حین کار باید فردی مطلع، مراقب وضعیت پایداری دیواره و کار آنها بوده و از کلاه و دیگر وسایل ایمنی استفاده کرده و سعی کنند کار را در زیر یک میز محافظ فلزی مقاوم انجام دهند. وی با اشاره به مواردی که مسوولین کنترل طرح و اجرای ساختمان از طرف نظام‌مهندسی ساختمان و یا دیگر نهادها باید مدنظر داشته باشند، گفت: برای گودبرداری‌های عمده، بهتر است که سازنده ساختمان حداقل 30 روز قبل از شروع گودبرداری، موضوع را به‌طور کتبی به مالکین اطلاع داده و رونوشت آن‌را به شهرداری ارائه دهد.
فکور، ادامه داد: مسوول کنترل طرح و اجرای ساختمان باید مدنظر داشته باشد که قبل از صدور پروانه، ارائه نقشه‌های سازه نگهبان و کنترل آنها توسط شهرداری ضروری است. همچنین کنترل سازه نگهبان طرف معابر عمومی بهتر است توسط معاونت فنی و عمرانی سازمان نظام‌مهندسی ساختمان انجام شود. وی با بیان این‌که برای گودهایی با عمق بیش از 3 متر، قبل از صدور پروانه، ارائه گزارش بررسی‌های مکانیک خاک انجام شده از طریق شرکت‌های معتبر توسط مالک و کنترل آن‌ها توسط شهرداری منطقه، ضروری است، تصریح کرد: مسوولان کنترل طرح و اجرای ساختمان باید سازنده ساختمان را موظف کنند که در نزدیکی محل کارگاه، تابلویی با فرم یکسان برای اعلام مشخصات عمومی گودبرداری، شامل تاریخ شروع گودبرداری، تاریخ تکمیل گودبرداری، زمان ایمن‌سازی گود، تاریخ خاتمه دوره باز بودن گود، عمق گودبرداری، روش گودبرداری، روش حفاظت از گود، نام مهندس ناظر پروژه، نام مهندس طراح پروژه، نام مشاور ژئوتکنیک پروژه و همچنین نام پیمان‌کار اجرایی، نصب کنند.
عضو هیات‌مدیره سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان، افزود: مسوولان کنترل طرح و اجرای ساختمان باید در نظر داشته باشند که در صورتی که برای حفاظت از گود یا ساختمان مجاور نیاز به انجام کارهای ساختمانی عمده در زمین یا ساختمان مجاور باشد، نیاز به اخذ رضایت از مالک آن و یا صدور پروانه جداگانه‌ای خواهد بود. وی خاطرنشان کرد: در مواردی که عملیات گودبرداری در مجاورت بزرگراه‌ها، خطوط راه‌آهن و مراکز یا تاسیسات دارای ارتعاش‌ها انجام می‌شود، باید برای جلوگیری از لغزش یا ریزش دیوارها، اقدامات لازم صورت گیرد.
همچنین باید توجه داشت که در برخی موارد، قسمت‌های ضعیفی در خاک وجود دارند که با حفر کمانه‌ها به خوبی وجود آنها مشخص نمی‌شود، لذا در این‌گونه موارد، بررسی عکس‌های هوایی قدیمی که پی و بلندی‌ها یا مسیل‌های قدیمی استان را نشان می‌دهند، می‌تواند در شناسایی قیمت‌های ضعیف مؤثر باشد.