■ سپاه چگونه و با چه هدفی وارد مسکن‌مهر شد؟

پرویز فتاح سه ماه پیش به نیابت از سپاه، برای ورود به بزرگ‌ترین طرح عمرانی دولت، مذاکره را با رییس‌جمهور و بعد از آن وزیر مسکن آغاز کرد. این مذاکره که طولی هم نکشید، سرانجام منجر به امضای یک تفاهم‌نامه بین بنیاد تعاون سپاه با وزارت مسکن شد تا شرکت‌های ساختمانی وابسته به سپاه پروژه‌ای به وسعت «ساخت 50 هزار واحد مسکونی‌مهر» را در اختیار بگیرند.
فتاح، مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه حالا خود را یکی از همکاران مسکن‌مهر عنوان می‌کند و در عین حال نقدهایی هم به نحوه مدیریت در این طرح جایز می‌داند: «مسکن‌مهر البته هر چقدر ارزان‌تر ساخته شود بهتر است، اما نمی‌شود خانه‌ای بدون امکانات حداقلی ساخت و در مقابل آن، انتظار رضایت مردم را داشته باشیم. ما خودمان در سپاه به محض آنکه واحدهای مسکونی را تحویل اعضا می‌دهیم از آنها رضایت‌نامه کتبی می‌گیریم.» وزیر سابق دولت احمدی‌‌نژاد معتقد است باید به اراده‌ علی نیکزاد که خود را در مقابل دولت و مجلس با تقبل مسوولیت سنگین مسکن‌مهر متعهد کرده، اعتماد کنیم.
متن گفت‌وگو با پرویز فتاح را در زیر بخوانید:
شما در دولت قبل، یکی از اعضای اصلی شورای عالی مسکن بودید و حتما با جزئیات اقداماتی که طی این سه سال در حوزه مسکن‌مهر اتفاق افتاده، آشنایی کافی دارید. می‌توانید مقایسه‌ای بین عملکرد آقای سعیدی‌کیا و آقای نیکزاد داشته باشید؟ منتقدان عملکرد وزرای مسکن می‌گویند سفرهای استانی اخیر در این حوزه به عنوان نقطه قوت کار، ارزشمند است.
به آقای مهندس سعیدی‌کیا ارادت دارم. ایشان در دولت همسایه ما بودند. آقای سعیدی‌کیا خیلی سفر می‌رفتند و آمار آن هم خیلی بالا بود. یکبار در دولت نهم اعلام شد وزیر مسکن رتبه اول بازدیدهای استانی را در بین سایر وزرا کسب کرده است. آقای سعیدی‌کیا کمتر این سفرها را رسانه‌ای می‌کرد.
ایشان از وزرای پیشکسوت و پرتجربه نظام اسلامی هستند که از پختگی زیادی برخوردارند. الان مسوولیت مسکن در دولت به عهده آقای نیکزاد که وزیری تازه نفس و جوان‌تر از آقای سعیدی‌کیا هستند، منتقل شده است. طبیعی است که آقای نیکزاد تحرک بیشتری داشته باشد.
اما من نمی‌توانم قضاوت کنم که مدیریت در سطح کلان ملی نیاز دارد بیشتر سفر کند یا اینکه در اتاق کار خود نشسته و فکر کند. طبیعی است که وزرا ممکن است سبک‌های مختلف داشته باشند. من خودم آن زمان که وزیر نیرو بودم رویه متعادلی داشتم. به نظرم الان نمی‌شود درباره عملکرد آقای نیکزاد قضاوت کرد؛ باید ببینیم یک میلیون واحد مسکونی‌مهر در چه مدتی ساخته می‌شود و از همه مهم‌تر متقاضیان بالاخره می‌توانند در این خانه‌ها ساکن شوند یا نه. معیار قضاوت درباره عملکرد وزیر مسکن باید سکونت در مسکن‌مهر باشد نه ساخت آنها. من آقای نیکزاد را واقعا پرانرژی می‌بینم. ایشان، خودش را در برابر دولت و مجلس متعهد کرده، باید به اراده ایشان اعتماد کنیم.
هدف بنیاد تعاون سپاه از ورود به مسکن‌مهر خانه‌دار کردن اعضای سپاه است یا اینکه قرار است روند ساخت‌وساز پروژه‌های 99ساله سرعت بگیرد؟
یکی از وظایف اصلی بنیاد تعاون سپاه، احداث مسکن برای کارکنان سپاه است. طبیعی است که ما هم مثل بقیه دستگاه‌ها و سازمان‌ها با مشکل تامین مسکن برای کارکنان روبه‌رو هستیم. مخصوصا در طول سنوات اخیر که نوسانات قیمت مسکن وجود داشته، شرایط تامین مسکن برای کارکنان سپاه سخت شده است.
ما به این فکر افتادیم که اگر بتوانیم در معادله تامین مسکن برای کارکنانمان، مساله زمین را به نوعی حل کنیم، بقیه عوامل تحت کنترل می‌شود. از این جهت، طرحی که دولت آقای احمدی‌نژاد مطرح کرد مبنی بر تامین مسکن‌مهر، چون اساس آن، حذف قیمت زمین و واگذاری رایگان زمین بود، مورد توجه ما قرار گرفت. من چند ماه پیش با آقای رییس‌جمهور و وزیر مسکن صحبت کردم که کارمندان سپاه جزو این ملت هستند، به هرحال بخشی از تقاضا در بازار مسکن را همکاران ما در سپاه تشکیل می‌دهند که یا در بازار اجاره فعال هستند یا اینکه خرید می‌کنند. این حجم گسترده است، چون در سپاه ما نیروهای بسیج را هم داریم. حجم کارمندان بسیج و سپاه در بازار مسکن عاملی تاثیرگذار است. دولت این استدلال ما را قبول کرد. بنیاد تعاون سپاه در فاز اول ورود به مسکن‌مهر قصد کرده برای کارکنان مجموعه سپاه خانه‌سازی کند.
سپاه طی این دو سال از ورود به مسکن‌مهر منع بود؟
خیر. همکاران ما دنبال این موضوع نرفته بودند. البته دولت با تصمیمات جدیدی که اخیرا اتخاذ کرده، عملا راه را برای همکاری باز کرده است. مثلا‌ وام ساخت مسکن‌مهر تا همین چند ماه پیش با نرخ سود 12 درصد اعطا می‌شد؛ در حالی‌که ما در بنیاد تعاون سپاه به کارکنان وام ساخت به‌صورت قرض‌الحسنه پرداخت می‌کنیم. در این صورت اگر قرار بود وام مسکن‌مهر با سود 12 درصد داده شود میزان استقبال مناسب نبود. ضمن اینکه نوعی اختلاف در نحوه حمایت از کارکنانمان برای صاحب‌خانه شدن به‌وجود می‌آمد. شما خودتان قضاوت کنید وقتی قرار باشد یک مجموعه‌ای دو نوع تسهیلات ساخت مسکن یکی با نرخ 12 درصد دیگری قرض‌الحسنه اعطا کند، اعضا کدام یکی را انتخاب می‌کنند؟ طبیعی است که وام قرض‌الحسنه را می‌پسندند.اما الان که وام مسکن‌مهر قرض‌الحسنه شده، شرایط مهیا شده است.
براساس تفاهمی که ما با وزارت مسکن امضا کرده‌ایم، قرار بر این شده اگر در شهرستان‌ها دولت زمین رایگان برای ساخت مسکن اختصاص می‌دهد، به ما هم سهمیه‌ای بدهد. ما اگر موافق بودیم سهمیه را پر می‌کنیم. اگر نبودیم، معذرت‌خواهی و تشکر خواهیم کرد. این تفاهم در حال حاضر اجرایی شده است.
همین الان که بنده دارم با شما صحبت می‌‌کنم شرکت‌های ساختمانی وابسته به سپاه در بعضی شهرستان‌ها برای ساخت مسکن‌مهر وارد شده‌اند. به یک نکته هم اشاره کنم، ساخت‌وسازهایی که سپاه در قالب مسکن‌مهر انجام می‌دهد در آمار عملکرد دولت در این طرح منظور می‌شود.
سپاه با چه شرایطی مسکن‌مهر را می‌سازد؟
کار ما با بقیه پروژه‌های 99ساله یک فرق اساسی دارد. من روز اول به وزارت مسکن گفتم ما این توان را داریم که بدون هیچ دردسری خانه‌سازی کنیم، شما لازم نیست دست به سیاه و سفید بزنید. فقط زمین را به ما واگذار و سهم وام ساخت را هم اختصاص بدهید، ما خودمان طبق طرحی که کارشناسان وزارت مسکن تایید می‌کنند، می‌سازیم و تحویل کارمندان سپاه می‌دهیم.
ولی انبوه‌سازان طرف تفاهم با وزارت مسکن هم تقریبا به همین شیوه اقدام کرده‌اند.
دولت در تفاهم با انبوه‌سازان در همه کارها دخالت و کار را مدیریت می‌کند. اما در پروژه‌هایی که به سپاه واگذار می‌کند هیچ نگرانی و دغدغه‌ای ندارد.
ظرفیت ساخت سپاه در مسکن‌مهر چقدر تعریف شده است؟
برای شروع، بنده با آقای نیکزاد برسر 50 هزار واحد توافقنامه امضا کرده‌ایم. ایشان هم لطف نموده و به کل کشور ابلاغ کرده‌اند. البته این اختیار است، الزام نیست. ما خواستیم می‌سازیم نخواستیم هم از توجه دولت تشکر می‌کنیم. در واقع ما هر چقدر خانه‌سازی کنیم به ظرفیت بازار مسکن اضافه کرده‌ایم. ضمن اینکه سعی داریم ارزان بسازیم، چون امکانات داریم.
آقای نیکزاد نظرشان این بود که واحدها حداکثر ظرف 2 سال ساخته شود. به نظر ما عملا طی 5/2 سال آنها را احداث می‌کنیم.
در تفاهم سپاه با دولت، قیمت ساخت مسکن‌مهر تعیین شده است؟
خیر. برای اینکه ربطی ندارد. ما برای کارکنان خودمان می‌سازیم اسمش مسکن‌مهر است. هر چه ارزان بسازیم به نفع خودمان است. بنیاد تعاون سپاه نگاه درآمدزایی و کسب سود به مسکن‌مهر ندارد که لازم باشد قیمت در آن تعیین شود. ما در تفاهمی که انجام داده‌ایم، مقرر شده 50 هزار واحد ابتدا برای خود کارکنان سپاه ساخته شود، بعدا اگر ظرفیت اضافه شد، برای متقاضیان مسکن‌مهر که وزارت مسکن معرفی می‌کند، خواهیم ساخت.
شیوه‌ای که دولت برای مسکن‌مهر انتخاب کرده، قبول دارید؟
نحوه مدیریت مسکن‌مهر را باید در دو بخش دید. یک بخش زمین است که برای این طرح اختصاص داده شده است. بعضا دیده شده، زمین‌هایی از وسط کوه و دره و تپه و بیابان برای مسکن‌مهر اختصاص داده شده که هر کسی هم آنجا می‌رود می‌گوید اینجا مسکونی نمی‌شود. ما در سپاه مسوولیت پذیرفتیم که این نوع زمین‌ها را آماده کنیم. در بندرعباس، ارومیه و قم این کار را آغاز کرده‌ایم. دولت اخیرا به این جمع‌بندی رسیده که باید زمین‌های مناسبی برای پروژه‌های مسکن‌مهر اختصاص دهد تا رغبت ایجاد شود و مردم استقبال کنند. در اوضاع کنونی اقتصاد کشور، اغلب مردم به مسکن‌ به عنوان کالای سرمایه‌ای نگاه می‌کنند، بنابراین برای متقاضیان مسکن‌مهر، آینده این واحدها مهم است. پروژه ساخت مسکن‌مهر باید به گونه‌ای پیش برود که ارزش‌افزوده زمین و واحدهای در دست ساخت در روند کار دیده شود و حتی به گونه‌ای تضمین گردد.
بخش دوم مدیریت مسکن‌مهر که به نظرم خیلی مهم‌تر از اولی است، به ساخت‌وساز و هزینه‌های آن برمی‌گردد. وزارت مسکن هزینه ساخت مسکن‌مهر برای انبوه‌سازان را متر مربعی کمتر از 300 هزار تومان تعیین کرده است. البته هر چقدر این پروژه ارزان‌تر ساخته شود برای مردم بهتر است.
اما آیا درست است با همین قیمت، بعضی امکانات لازم در واحدها تامین نشود؟ اگر قرار باشد ساخت‌وساز با قیمت متری 300 هزار تومان به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که سرامیک و کابینت و نقاشی داخل ساختمان و محوطه‌سازی و انباری و شیرآلات نداشته باشد، در این صورت هدف نهایی که رضایت مردم است، محقق نخواهد شد. هنر مدیران مسکن‌مهر باید تکمیل پروژه‌ در نهایت ارزان‌سازی باشد. ما خودمان در بنیاد تعاون سپاه خودمان برای کارمندان ساخت‌وساز می‌کنیم و بعد از تحویل واحدها، از ساکنان رضایت‌نامه می‌گیریم.
به اعتقاد من اگر این دقت لحاظ شود که واحدهای مسکونی‌مهر به بهترین شکل ممکن با رعایت کیفیت و بهترین امکانات ساخته شود، سرمایه‌ ملی هدر نخواهد رفت. من نمی‌گویم قیمت ساخت بالاتر از متری 300 هزار تومان تعیین شود، اما حتی اگر لازم باشد قیمت تفاهم‌شده بین دولت و انبوه‌سازان اندکی افزایش پیدا کند، به صلاح پروژه است. ایده واگذاری زمین همانطور که تاکید کردم، ایده خوبی است. من به کشورهای زیادی سفر کردم. در همین کشورهای همسایه ما، آنهایی موفق شدند مشکل تامین مسکن را حل کنند که از ناحیه زمین وارد عمل شده‌اند. دولت آقای احمدی‌نژاد رگ کنترل قیمت مسکن را از محل واگذاری زمین رایگان در دست گرفت.
زمین اصل ماجراست و تعیین‌کننده است. رشد قیمت زمین در کشور ما همیشه از رشد متوسط قیمت مسکن بالاتر بوده است. بنابراین ایده خوبی است. حال اگر دولت بتواند در ادامه این طرح زمین‌های بیشتر و بهتری را وارد مدار کند، بهتر است.
من این مطلب را به دولت و شخص آقای رییس‌جمهور عرض کردم دولت خیلی زمین در اختیار دارد، وزارتخانه‌ها زمین‌های مرغوبی دارند، اما یکسری اصلاح قوانین لازم است تا این زمین‌ها اجازه استفاده پیدا کنند. در طرح مسکن‌مهر زمین‌های منابع طبیعی و دور افتاده استفاده می‌شود. این زمین‌ها همه را راضی نخواهد کرد. بعضی‌ها ممکن است حاضر به سکونت در زمین‌های نامرغوب نباشند. بالاخره افراد حق انتخاب دارند. درست است متقاضیان مسکن‌مهر اقشار کم‌درآمد هستند، اما باید به خواسته آنها احترام گذاشت.
شرکت‌های بزرگ ساختمانی که ابعاد کاری آنها حداقل 10 برابر انبوه‌سازانی است که در مسکن‌مهر فعالیت دارند، برای نیمه دوم امسال نگرانی‌هایی دارند مبنی بر اینکه اجرای قانون یارانه‌ها ممکن است هزینه‌های ساخت را به‌صورت جهشی افزایش دهد. این نگرانی در شما به عنوان رییس هلدینگ ساختمانی در سپاه وجود دارد؟
ببینید، خوشبختانه دولت آقای احمدی‌نژاد غول گرانی در بازار مسکن را با همین طرح مسکن‌مهر از پا درآورد. عمده تهدیدی که در بازار مسکن متوجه قیمت‌ها بود از ناحیه زمین بود که با واگذاری رایگان آن مشکلات حل شده است.
طی ماه‌های اخیر با مراقبت‌های دولت، قیمت مسکن تکان نخورد. این فرصت خوبی است که دولت خیلی سریع واحدهای مسکونی‌مهر را بسازد و دست مردم بدهد. و الا یک تکان کوچک و یک نسیم قیمت می‌تواند مشکلاتی را برای مردم در بازار مسکن بوجود بیاورد. الان فرصت خوبی است. آقای احمدی‌نژاد هم اجرای قانون یارانه‌ها را به نیمه دوم امسال موکول کرده که باز می‌شود از فرصت بوجود آمده در بازار ساخت‌وساز و کنترل قیمت مصالح‌ساختمانی به نفع مسکن‌مهر استفاده کرد.