■ تعامل استاندارد و مدیریت شهری

علی‌اصغر کیهانی: استاندارد به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین موضوعات بحث‌های مرتبط با توسعه پایدار است. رسیدن به هر مدلی از توسعه بدون توجه به نقش و اهمیت استاندارد ممکن نیست.
آیین‌ و مقررات در بخش استاندارد بخش‌های وسیعی از جامعه را تحت پوشش قرار می‌دهند و هر چه «ضریب نفوذ استاندارد» در بخش‌های مختلف جامعه افزایش یابد، می‌تواند یکی از شاخص‌های ارزیابی کیفیت در آن جامعه تلقی شود.
همه استانداردها بصورت مستقیم و غیرمستقیم معطوف به تامین آرامش، آسایش، ایمنی و سلامت انسان‌ها تنظیم شده و می‌شوند و نقطه عزیمت مدیریت شهری نیز تامین شرایط رفاهی برای زندگی در مجموعه‌های شهری برای ساکنین آن شهر است. این همان نقطه مشترک مدیریت شهری و استاندارد است که به نوعی هر دو یک هدف واحد را با دو روش مختلف دنبال می‌کنند.
برای تامین رفاه، آسایش و ایمنی انسان‌ها، سازمان استاندارد نسبت به شناسایی موضوع تدوین استاندارد مربوطه و نظارت بر اجرای این استانداردها فعالیت می‌کند و مدیریت شهری نیز مجری کلیه اقداماتی است که در محدوده شهری معطوف به زیست شهری اتفاق می‌افتد.
مجموعه تعامل مدیریت شهری با استاندارد را می‌توان در 4 گروه پیش برد:
اول: خدمات مستقیم- کلیه خدماتی که از سوی دستگاه‌های مسوول در محدوده شهرها به شهروندان ارائه می‌شوند، می‌توانند از نظر استانداردها ممیزی شوند.
این خدمات دامنه بسیار متنوعی دارند و انواع خدمات شهری ارائه شده از سوی شهرداری‌ها، ادارات آب، برق و گاز و سایر ارگان‌های خدمات رسانی را شامل می‌شود. به‌طور کلی اغلب خدمات اساسی زندگی شهروندان در ایران از سوی دستگاه‌های عمومی، دولتی یا شبه دولتی ارائه می‌شود. اگرچه مدیریت واحدی برای این خدمات متنوع وجود دارد، اما شهرداری‌ها به‌عنوان نهاد اصلی مدیریت شهری ظرفیت‌های فراوانی برای اعمال برخی از اهداف استانداردی به سایر نهاد‌های خدمات‌رسانی دارد.
دوم: خدمات غیرمستقیم- بخش دیگری از فعالیت‌هایی که در محدوده شهر اتفاق می‌افتد، توسط دیگر نهادهای خدمات‌رسان انجام می‌گیرد و این فعالیت‌ها در قالب‌های دیگری از ساختار اداری دستگاه‌های خدمات‌رسانی عمومی و دولتی انجام می‌گیرد، لیکن شهرداری‌ها ظرفیت زیادی به منظور اعمال مدیریت راهبردی برای به سامان کردن این گروه از فعالیت‌ها دارند. یکی از مهمترین این فعالیت‌ها، ساخت‌وساز‌های شهری است.
با توجه به اینکه کلیه ساخت‌وسازهای مسکونی، اداری، تجاری و خدماتی خصوصی، عمومی و دولتی نیازمند اخذ پروانه ساخت در شروع و پایان کار در مرحله اتمام کار هستند، لذا این موضوع فرصتی را فراهم می‌کند که شهرداری‌ها بتوانند نسبت به اعمال نظارت‌های استانداردی برای مصالح ساختمانی و روش‌های اجرا در کلیه پروژه اقدام کنند. درباره دیگر فعالیت‌هایی که از سوی سایر بخش‌های جامعه انجام می‌گیرد و به نوعی شهرداری‌ها به‌عنوان مرجع نظارتی نهایی یا واسط در این فعالیت‌ها حضور دارند نیز به همین شکل می‌توان نسبت به اعمال استاندارد‌ها اقدام کرد.
سوم: فعالیت‌های فرهنگی- از جمله موضوعات مهم برای بالا بردن ضریب نفوذ استاندارد در هر جامعه ، در کنار اعمال مقررات استاندارد‌های اجباری، فراهم کردن زمینه‌های فرهنگی رعایت استاندارد در جامعه است.
بالابردن سطح تقاضا و انتظار شهروندان از کالا و خدمات در محدوده شهری یکی از راه‌هایی است که می‌تواند ما را برای رسیدن به این هدف یاری کند و این چشم‌انداز، به ارتقای کیفیت از سوی تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات منجر می‌شود.
فرصت‌های در اختیار شهرداری‌ها شامل تبلیغات محیطی، روزنامه‌ها و نشریات وابسته به شهرداری، فضای موجود در اماکن عمومی شامل پارک‌ها و ایستگاه‌های تاکسی، اتوبوس، مترو و فضاهای درونی و بیرونی اتوبوس‌ها، مشارکت در برگزاری جشنواره‌ها، فستیوال‌ها و ساخت و پخش فیلم و انیمیشن است که به‌عنوان فرصت‌هایی برای بهره‌برداری از هر یک از اینها به‌منظور فرهنگ‌سازی برای شناساندن و تبلیغ و ترویج استاندارد‌ها می‌توان برنامه‌ریزی کرد.
چهارم: تعریف استاندارد‌های جدید در حوزه مدیریت شهری- در حال حاضر مجموعه استاندارد‌های ملی تدوین شده، بخش‌های متنوعی را شامل می‌شود که به‌صورت مجزا، البته در بسیاری از فعالیت‌های جاری در زندگی مردم نقش اساسی دارند.
لیکن مدیریت شهری به‌عنوان مجموعه‌ای از فرآیند‌های چند وجهی می‌توانند استاندارد‌های مربوط به خود را داشته باشند. در این خصوص اداره استاندارد و شهرداری‌ها می‌توانند با تشکیل کمیته‌های کاری مشترک نسبت به تدوین استاندارد‌های مربوطه به مدیریت و خدمات شهری بپردازند. درحال حاضر خدماتی از قبیل جمع‌آوری زباله، تنظیف معابر، بهره‌برداری از اماکن عمومی، بهره‌برداری از واحد‌های صنفی و خدمات شهری، حمل‌ونقل عمومی و خصوصی دامنه بسیار وسیعی برای تعریف و تدوین استاندارد‌های جدید در حوزه مدیریت شهری را شامل می‌شوند که لازم است استاندارد‌های مربوط به تک تک این فعالیت‌ها تدوین و شرایط لازم برای اعمال این استاندارد‌ها را فراهم کرد.