■ دلایل تاخیر در اجرای طرحهای عمرانی اعلام شد

مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با بررسی وضعیت بودجه و چگونگی نظارت بر آن در لایحه برنامه پنجم توسعه، دلایل تاخیر در اجرای طرحهای عمرانی را اعلام کرد.
به گزارش خبرگزاری مهر، دفاتر مطالعات برنامه و بودجه و حقوقی این مرکز ضمن بررسی لایحه برنامه پنجم گزارش دادند که فصل نهم این لایحه با عنوان «بودجه و نظارت» به مباحثی از قبیل طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (طرحهای عمرانی)، تهیه بسته‌های اجرایی برنامه پنجم، حسابرسی عملیاتی، استقرار بودجه ریزی عملیاتی و نظارت اختصاص یافته است.
مرکز پژوهشها در ادامه وضعیت طرحهای عمرانی کشور را بر اساس مواد 190 و 191 بررسی کرده و در مورد طرحهای عمرانی ملی افزود: بر اساس آخرین گزارش‌ نظارتی پروژه‌های عمرانی ملی، در سال 1386 تعداد 1696 طرح عمرانی با اعتبار مصوب 3/191 هزار میلیارد ریال در قالب 5014 پروژه به اجرا در‌آمده که حدود 36 درصد آن از محل درآمد عمومی بوده است.
بخش عمده‌‌ای از اعتبارات (حدود 77 درصد) برای اجرای طرح‌ها در حیطه امور اقتصادی و 4/13 درصد برای امور اجتماعی منظور شد.
در این میان بازسازی و مقاوم سازی مدارس، ساخت و تکمیل نیروگاه‌ها، توسعه و بهسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و احداث و تکمیل واحدهای بهداشتی – درمانی از مهمترین طرح‌های عمرانی ملی در سال 1386 بوده‌اند. همچنین تعداد 400 پروژه مطالعاتی و تحقیقاتی با 3208 میلیارد ریال اعتبار در این سال در دست انجام بوده است.
در سال 1386 با وجود تخصیص 1/77 درصد اعتبارات، تنها 5/55 درصد از اهداف یک ساله طرح‌های ملی محقق شد که در مقایسه با سال 1385 (3/63 درصد) و متوسط برنامه سوم ( 63 درصد) عملکرد پایین‌تری را نشان می‌دهد. ضمن آنکه 7/65 درصد از پروژه‌ها از برنامه زمانی عقب مانده و فقط 3/41 درصد از پروژه‌ها در موعد مقرر به اتمام رسیدند.
میانگین وزنی مدت اجرای پروژه‌های عمرانی ملی در دست اجرا 9/9 سال و متوسط مدت اجرای پروژه‌های جدید، 6/2 سال پیش‌بینی شد. این در حالی است که میانگین وزنی مدت اجرای پروژه‌های خاتمه یافته برابر 7/10 سال بوده است که این امر نشان می‌دهد عدم تناسب بین امکانات موجود و حجم عملیات عمرانی در دست اجرا، حدود 8 سال در برنامه‌ریزی زمانی پروژه‌ها وقفه ایجاد کرده و به تبع آن بهره‌برداری از سرمایه‌هایی که در قالب پروژه‌های ناتمام راکد می‌ماند، کاهش می‌یابد.
از علل مهم تأخیر در اجرای پروژه‌ها می‌توان به کمبود تخصیــص اعتــبار 2/30 درصــد، کمبود اعتبار مصــوب 5/22 درصــد و ضعــف برخــی از دستــگاههــای اجرایــی 8/11 درصد نام برد. ضمن آنکه مشکل مربوط به تهیه و تدارک زمین و ناتوانی برخی از پیمانکاران از دیگر عوامل مؤثر در این زمینه محسوب می‌شوند. در واقع عدم تناسب تعداد پروژه‌ها با منابع اعتباری یکی از مهمترین مشکلات طرح‌های عمرانی در سال‌های اخیر بوده است.
در مجموع کیفیت اجرای طرح‌های عمرانی در مقایسه با استانداردهای موجود پایین بوده و متناسب با اهداف نظام فنی و اجرایی تحقق نیافته است که این امر لزوم توجه جدی برای ایجاد انضباط در تعریف، شروع، ادامه عملیات و یا خاتمه دادن به طرح‌های عمرانی به منظور اصلاح روند موجود و ساماندهی وضعیت طرح‌‌ها را بیش از پیش اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
مرکز پژوهشها سپس وضعیت طرح‌‌های استانی را بررسی کرده و افزود: در خصوص طرح‌های عمرانی استانی میزان اعتبار مصوب برای اجرای این طرح‌ها در سال 1386 برابر 43481 میلیارد ریال بوده که در طول سال با توجه به تبصره‌های بودجه میزان آن به 86838 میلیارد ریال افزایش یافت.
در بودجه نهایی سهم اعتبارات برنامه‌های استانی برابر 5/48 درصد و سهم ردیف‌های متفرقه 1/41 درصد بوده است. میزان تخصیص اعتبارات مزبور نیز 2/77 درصد اعلام شده است. با توجه به رویکرد تمرکز زدایی، اعتبارات عمرانی استانی رشد قابل ملاحظه‌ای در برنامه چهارم داشته و از متوسط 1/20 هزار میلیارد ریال در برنامه سوم به ترتیب به 39، 6/76 و 8/86 هزار میلیارد ریال در سال‌های 1384، 1385 و 1386رسید.
بر همین اساس تعداد طرح‌های عمرانی استانی نیز از متوسط 13759 طرح در برنامه سوم توسعه به 17841 ، 17833 و 18057 طرح به ترتیب در سال‌های 1384 ، 1385 و 1386 افزایش یافت. در بین پروژه‌هــای ذیــل طــرح‌های استــانی در ســال 1386 (67685 پــروژه) تنــها در حــدود 4/24 درصــد هر یک بیش از یک میلیارد ریال اعتبار دریافت کرده‌اند که در زمره پروژه‌های بزرگ محسوب می‌شوند.
در همین حال میزان دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده برای عملیات عمرانی در سال 1386 نیز برابر 7/83 درصد اعلام شده که تقریباً در حد سال‌های گذشته بوده است. میانگین وزنی پیشرفت فیزیکی پروژه‌های عمرانی استانی در این سال برابر 5/57 درصد بوده که اندکی کمتر از میزان پیش‌بینی شده 3/60 درصد است. همچنین 55 درصد از پروژه‌ها در این سال خاتمه یافته‌اند. از علل مهم تأخیر پروژه‌ها نسبت برنامه زمانی، مشکلات اعتباری (کمبود اعتبار مصوب، کمبود تخصیص و نارسایی در پرداخت) و عوامل جوی ذکر شده است.
در ادامه این گزارش به عمده‌‌ترین مشکلات طرح‌های عمرانی اشاره شده و آمده است: طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (طرح‌های عمرانی) اگر چه اصلی‌ترین کانال ایجاد ظرفیت‌های جدید تولیدی و خدماتی در جامعه است و از مهمترین شاخص‌های اساسی رشد و توسعه اقتصادی محسوب می‌شود، با این حال بیشترین مشکلات را از بعد اعتباری و فنی – اجرایی نیز داراست. این مشکلات حداقل در دو بخش ساختاری و اجرایی قابل تفکیک هستند. پیامدهای هر دو نوع مشکل نیز هر ساله در اطلاعات بودجه‌های سنواتی طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به وضوح نمود پیدا می‌کند.
این گزارش سپس مهمترین مشکلات طرح‌های عمرانی را بر حسب مراحل مختلف اجرای طرح‌ شامل پیدایش و تصویب، اجرا و نظارت و بهره‌برداری طرح تقسیم‌بندی کرده و افزود: برخی مسائل پیرامونی و ساختاری نیز تأثیر نسبتاً مهمی در روند اجرای طرح‌های عمرانی داشته‌اند.
مرکز پژوهشها در ادامه نقطه نظرات اصلاحی خود را در مورد مواد مرتبط با این بخش (بودجه و نظارت) به تفصیل بیان کرده است.