مدیران سازمان جنگل‌ها و مراتع می‌گویند ایران در رتبه اول فرسایش خاک در جهان قرار دارد و این یعنی ایران در حال از دست دادن خاک است؛ اتفاقی که بسیاری از فعالان محیط زیست از آن به عنوان فاجعه‌ی خاموش زیست‌محیطی یاد می‌کنند.
در گفت و گو با محمد صوفی، کارشناس محیط زیست در ایران از او پرسیدیم که میزان و کیفیت فرسایش خاک در ایران چگونه است ؟ محمد صوفی: دستگاهی که متولی این موضوع است، مرکز حفاظت خاک و آبخیزداری کشور است که این دستگاه رسما اعلام کرده است که نرخ فرسایش خاک در ایران یک میلیارد تن است. گر چه این رقم را بسیاری از متخصصان کشور تایید نمی کنند. از جمله اینکه سازمان جنگل ها و مراتع کشور در گزارش خود از رقم دو میلیارد تن یاد می کند یا آقای دکتر حسن احمدی، استاد دانشگاه تهران، به رقم سه میلیارد تن اشاره می کند. حتی رییس سابق سازمان محیط زیست رقم چهار و نیم میلیارد تن را قید کرده است. ولی به هر حال آن چیزی که مشخص و واضح است این است که هیچ تحقیق مستند و جامعی در مورد میزان فرسایش خاک در ایران انجام نشده است. حالا اگر ما فرض کنیم که دو میلیارد تن میزان فرسایش خاک در کشور باشد، چیزی در حدود هفت و نیم درصد کل مقدار فرسایش خاک در جهان است و با توجه به اینکه وسعت خاک ایران چیزی حدود یک و دو دهم درصد از کل خاک کره زمین است، بدین معناست که ایران به نسبت مساحتی که از خشکی های کره زمین را در اختیار دارد، حدود شش برابر فرسایش اش بیشتر است. آقای صوفی، حتی اگر رتبه اول را به ایران ندهیم و تنها به این نکته که نرخ فرسایش در ایران خیلی فراتر از استانداردهای جهانی است بسنده کنیم، باید اینجا پاسخگوی این سوال باشیم که به چه دلیلی این اتفاق در ایران می افتد؟ یکی از مهمترین دلایل این اتفاق تغییر کاربری اراضی است. به عنوان مثال اراضی جنگلی به اراضی کشاورزی تغییر کاربری می دهند. یا اراضی کشاورزی به طور غیر اصولی و غیر فنی به اراضی مسکونی یا اراضی صنعتی تغییر کاربری داده می شوند. به همین ترتیب این تغییر کاربری فشار بیش از حدی را به سرزمین وارد می کند و ضریب هرز آب را تشدید می کند، و وقتی ضریب هرز آب افزایش پیدا می کند، توان فعل خیزی سرزمین نیز افزایش پیدا می کند. یکی دیگر از مسائلی که نرخ فرسایش خاک را در کشور تشدید می کند، روند جنگل زدایی به بهانه های مختلف است، از جمله به بهانه ی اجرای طرح های جنگل داری این مسئله ممکن است تشدید شود. فشار بیش از حد دام در اراضی جنگلی و مرتعی سبب تخریب بیش از حد پوشش های گیاهی و جنگلی در اراضی مرتعی کشور می شود و در نتیجه با برهنگی سرزمین، آسیب پذیری سرزمین نیز افزایش پیدا می کند. یکی دیگر از عواملی که منجر به افزایش فرسایش چه آبی و چه خاکی کشور می شود، خشک شدن تالاب های کشور است. به نظرتان چرا موضوع فرسایش خاک که موضوعی است تا این حد مهم و به حیات و خاک سرزمین بستگی مستقیم دارد، چندان هم مورد توجه سازمان ها و نهادهای مسئول و حتی دوستداران و فعالان محیط زیست قرار نمی گیرد؟ این صحبت درست است. دلیل آن هم شاید این باشد که در حقیقت چیزی که به عنوان فرسایش در کشور دارد اتفاق می افتد، محسوس نیست و عواقب آن در کوتاه مدت نمود بیرونی ندارد. در صورتی که خشک شدن یک دریاچه یا از بین رفتن یک تالاب نمود بیرونی کاملا محسوس و عینی دارد. یا اینکه وقتی یک فروچاله ای اتفاق می افتد و زمین نشست می کند، جاده ای تخریب می شود یا بزرگراهی فرو می ریزد، همه اینهاست که ناخودآگاه عکس العمل هایی را برمی انگیزد و کاملا محسوس است.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
