■ ضعف «ضلع‌سوم» در مسکن‌مهر

تضاد بین رفتار سلیقه‌ای برخی بانک‌ها و مصوبات شورای عالی مسکن، انبوه‌سازان را به تجدید نظر در ادامه کار در مسکن‌مهر واداشته است.
سرعت پایین در تزریق تسهیلات بانکی به پروژه‌های مسکن‌مهر و ضمانت‌های مختلفی که بانک‌ها از بابت تضمین سود و اصل تسهیلات از سازنده‌ها طلب می‌کنند در برخی مناطق کشور از جمله تهران و شهرهای اطراف، مشکلاتی را برای انبوه‌سازان ایجاد کرده است؛ تا جایی‌که گفته می‌شود سازنده‌ها به امید وعده‌ها، سهم قابل توجهی از نیاز مالی پروژه‌ را با آورده نقدی تامین کرده‌اند، اما هنوز یک ریال از تسهیلات بانکی را نتوانسته‌اند دریافت کنند.
نمونه عینی این عدم همکاری در اطراف تهران مشهود است. در این منطقه‌ که با واگذاری زمین‌های 99ساله مقرر شده حجم زیادی از واحدهای مسکونی‌مهر احداث شود، چند سازنده بیش‌از 2 میلیارد تومان به عنوان آورده نقدی هزینه کرده‌اند و در حالی‌که 40 روز از مهلت دریافت تسهیلات بانکی آنها می‌گذرد، اما هنوز وام بانکی دریافت نکرده‌اند. به این ترتیب بانک‌ها به عنوان ضلع‌سوم از مثلث مسکن‌مهر که نقش تعیین‌کننده‌ای در به سرانجام رساندن مهم‌ترین پروژه مسکن از نظر دولت را دارند، ناخواسته به عنوان مانعی بازدارنده در پیشرفت این پروژه عمل می‌کنند.
به گزارش دنیای‌اقتصاد، یکی از مواردی که انبوه‌سازان به عنوان عدم همکاری بانک‌ها به آن اشاره می‌کنند رفتارسنتی برخی شعب در برابر مراجعه انبوه‌سازان به بانک‌ها برای اخذ تسهیلات مسکن مهر است. طوری‌که بر اساس رویه معمول خود در مقابل پرداخت تسهیلات، از متقاضی اخذ تعهدنامه‌های سنگین، سود معمول دوران مشارکت از محل اجرای پروژه به‌رغم پایین بودن سوددهی مسکن مهر و دریافت حق الزحمه ثبت ترهین املاک مسکن مهر را طلب می‌کنند. از دیگر سو، بانک حاضر نیست از سیستم معمول خود در مسیر اعطای تسهیلات مسکن مهر عبور کند و برگزاری جلسات متعدد مسوولان ذی‌ربط در این زمینه فقط به رفع موردی مشکلات محدود شده است.
کارشناسان عنوان می‌کنند در صورتی که بانک از در تعامل با طرح مسکن مهر وارد نشود و رفتاری انعطاف‌پذیر در این مسیر دنبال نکند، پروژه مسکن مهر به اجبار دچار وقفه خواهد شد.
مغایرت تفاهم‌نامه سه‌جانبه با رفتار بانک؟
به گزارش دنیای‌اقتصاد، در حالی که براساس مفاد تفاهم‌نامه سه جانبه انبوه‌سازان، اتحادیه‌ها و سازمان مسکن و شهرسازی، پرداخت حداقل 15 درصد از تسهیلات اعطایی به سازنده ظرف مدت 10 روز از مرحله انجام هر یک از مراحل اجرایی الزامی است، اما فعالان ساختمانی مسکن مهر عنوان می‌کنند با وجود اینکه پروژه‌های متبوع آنها یک ماه است که به مرحله فونداسیون رسیده و حتی برخی نیز از مرحله پی‌ریزی عبور کرده وبه مرحله اسکلت رسیده‌ بانک‌ها در پرداخت تسهیلات برخوردی انقباضی در پیش گرفته‌اند.
همزمان تولیدکنندگان اذعان می‌کنند بانک مسکن برخلاف شیوه نامه سه‌جانبه تعهداتی را برای انبوه‌سازان در نظر گرفته که با مفاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه مغایرت دارد. به گفته آنها، در حالی که انبوه‌سازان فقط نقش سازنده را دارند که با اتکا به تسهیلات بانک‌ها ساخت‌وساز می‌کنند، اما سیستم بانکی برای پرداخت تسهیلات شرایطی را در نظر گرفته است که به هیچ وجه کارشناسی نیست.
بر این اساس ضمانت‌نامه‌ای که مجموعه بانک برای پرداخت تسهیلات طراحی کرده است، انبوه‌سازان را متعهد می‌کند که در قبال خسارت، سود یا پرداخت اقساط وام مسکن مهر به بانک متعهد شوند؛ این در حالی است که به گفته نمایندگان شرکت‌های ساختمانی مسکن 99 ساله ضمانت‌نامه‌های تسهیلات بانکی مسکن مهر به توافق بین متقاضیان و تعاونی‌های مسکن باز می‌گردد.
ایرج رهبر، رییس کانون سراسری انبوه‌سازان در این زمینه به دنیای‌اقتصاد گفت: سازنده‌ها براساس درصد پیشرفت پروژه به عنوان حق‌الزحمه کاری که انجام داده‌اند مشمول دریافت تسهیلات بانکی می‌شوند، اما اینکه بانک برای پولی که می‌دهد از سازنده مجددا ضمانت دریافت آن را بخواهد کمی غیرطبیعی است. وی افزود: ضمانت بازپرداخت تسهیلات باید از متقاضیان مسکن‌مهر گرفته شود نه از انبوه‌سازان.
رفتارها مکانیکی است
در همین زمینه، یک فعال ساختمانی مسکن مهر در تهران گفت: سیستم بانکی معتقد است مطابق رویه معمول، دریافت‌کننده وام باید تعهدات‌ و ضمانت‌های لازم را برای اخذ وام به بانک بدهد. برهمین اساس، بانک در یک رفتار مکانیکی در پرداخت وام به انبوه‌سازان قائل به تفکیک نیست و انتظار دارد آنها به بانک ضمانت‌های لازم را ارائه دهد. وی گفت:
بی‌اعتمادی سیستم بانکی در پرداخت تسهیلات به انبوه‌سازان در حالی است که تولیدکنندگان مسکن بدون عقد قرار داد و برپایه اعتماد به دولت با اتکا به سرمایه‌های شخصی خود وارد پروژه مسکن 99 ساله شده‌اند.
احتمال ایجاد وقفه در ساخت
در این بین حسن محتشم، عضو هیات‌مدیره کانون سراسری انجمن انبوه‌سازان کشور به دنیای اقتصاد گفت: در حالی که بسیاری از واحدهای مسکونی مهر به مرحله فونداسیون رسیده‌اند، اما با گذشت بیش از یک ماه از موعد مقرر برای دریافت مرحله اول تسهیلات، شرکت‌های دست‌اندرکار موفق نشده‌اند وام دریافت کنند و اگر این رفتار سیستم بانکی ادامه داشته باشد تعهدات یک ساله برای ساخت مسکن مهر به تعویق خواهد افتاد.
عضو هیات‌مدیره کانون سراسری انجمن انبوه‌سازان کشور اذعان داشت: به عنوان مثال در حال حاضر یکی از شرکت‌های فعال در مسکن مهر در تهران تاکنون نزدیک به 2 میلیارد تومان از اعتبارات شخصی‌اش هزینه کرده است، اما هم‌اکنون با گذشت یک ماه از اجرای مرحله فونداسیون موفق نشده است که تسهیلات مربوطه را از بانک‌ها اخذ کند.
بانک بی‌دلیل کار را پیچیده کرده است
به گزارش دنیای‌اقتصاد، مشکل مربوط به سیستم بانکی فقط مربوط به انبوه‌سازان نیست، بلکه تعاونی‌های مسکن نیز به نحوی دیگر در دریافت تسهیلات مشکل دارند.
گفته می‌شود جانمایی دو تعاونی در یک بلوک،برآورد دقیق مالی کل پروژه، استعلام سوءسابقه بانکی اعضای هیات‌مدیره و... از جمله موانع دریافت وام مسکن مهر است که در کنار سایر مشکلات خودنمایی می‌کند. محمد عسگری، مدیر پروژه تعاونی مسکن مهر در وزارت تعاون در این زمینه به دنیای‌اقصاد گفت: در شرایطی که دولت اقدام به افزایش دو برابری خط اعتباری مسکن مهر کرده است، اما سیاست بانک‌ها در امر پرداخت تسهیلات مسکن مهر انقباضی است. در واقع بانک به بهانه‌های مختلف شرایط پرداخت وام‌ها را دشوار می‌کند و بر مبنای بوروکراسی معمول خود رفتار می‌کند.
علاوه براین، با وجود انعقاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه که به امضای سه وزیر رسیده است، اما بانک برای پرداخت تسهیلات، تعهدات سنگین در قالب ضمانت‌نامه‌های معتبر مطالبه می‌کند و با این شرایط رویکردی کاملا انقباضی در پیش گرفته است.
به گفته عسگری، همین مساله باعث شده تا تعاونی‌های مسکن و انبوه‌سازان بعد از چالش‌های فراوان با سیستم بانکی، تسهیلات را پس از اجرای مرحله فونداسیون و اجرای سقف سوم اخذ کرده‌اند. این مقام مسوول در وزارت تعاون عنوان کرد: حاصل برگزاری جلسات متولیان مسکن مهر با بانک‌ها قول مساعد برای حل مشکلات بوده است، اما عملا فقط به صورت موردی معضلات مرتفع شده است.