■ معماری امروز ما بی­‌هویت است/ عدم تناسب معماری با فرهنگ و اقلیم

چهره ماندگار ایران در معماری و مهندسی راه و ساختمان با بیان اینکه معماری امروز ما برگرفته از سبک­هایی است که از سایر کشورها وارد شده است، گفت: عدم توجه به باورها، عدم رعایت ارزش‌های پایدار معماری ایران و عدم توجه کافی به ویژگی‌های اقلیمی سبب شده که امروز مطابقت لازم و مطلوب بین معماری کشور و باورها و فرهنگ مردم ما و نیز ویژگی­های مورد نظر جامعه وجود نداشته باشد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) دکتر محمود گلابچی، چهره ماندگار ایران در معماری و مهندسی راه و ساختمان، دارای کرسی یونسکو در معماری و استاد نمونه دانشگاه‌­های کشور به چند سؤال در حوزه معماری ایرانی ـ اسلامی پاسخ داده است که اکنون از نظر شما می­ گذرد.
*آیا معماری امروز جامعه ما با فرهنگ ایرانی- اسلامی ­ما هم­خوانی دارد؟
معماری امروز ما متاسفانه با باورها، ارزش‌های پایدار معماری ایران و حتی با فرهنگ و اقلیم مناطق مختلف کشور مطابقت ندارد. این عدم مطابقت در ابعاد مختلف در ساختمان­ها و سیمای عمومی شهرهای امروز کشور قابل مشاهده است. به طور مثال ما بر اساس اعتقادات و باورهای جامعه و در مبانی معماری اسلامی ـ ایرانی رعایت و حفظ حریم درون خانه برای خانواده را یک اصل می‌دانیم، اما در معماری امروز متأسفانه ساختما­ن­ها به شیو‌ه‌ای طراحی می­ شود که این مفهوم چندان مورد توجه قرار نمی­ گیرد.
مثال دیگر مسئله اشراف است که یکی از موضوعات مهم در باور ما ایرانیان محسوب می ­شود. به این معنی که در اعتقادات ما نباید منازل مسکونی که در کنار یکدیگر قرار گرفته ­اند به یکدیگر اشراف داشته باشند، اما امروزه بسیاری از ساختمان­ها به فضای مسکونی مجاور دید و اشراف دارند و این برخلاف باورها و اعتقادات ماست. از نظر فرهنگ، اقلیم و شرایط آب و هوا نیز گرچه نوع زندگی انسان­ها در شهرها، استانها و مناطق مختلف کشور تفاوت­های زیادی با هم دارد، اما امروز می­ بینیم که ساختمان­ها از استان­های شمالی که آب و هوای مرطوب دارند تا استان­های مرکز کشور که آب و هوای گرم و خشک دارند و استان­های جنوبی، همگی با یک طرح، یک سبک و یک نقشه ساخته می­ شوند. این نشان می ­دهد که در معماری امروز به اقلیم و فرهنگ توجه کافی به عمل نمی آید ودر همه مناطق مسکن با یک نقشه ساخته می‌شود! عدم توجه به باورها، عدم رعایت ارزشهای پایدار معماری ایران و عدم توجه کافی به ویژگی‌های اقلیمی سبب شده است که امروز مطابقت لازم و مطلوب بین معماری کشور وب اورها و فرهنگ مردم ما و نیز ویژگی­های مورد نظر جامعه وجود ندارد.
*چه آسیب­هایی در پی چنین معماری بروز پیدا می­ کند؟
عدم توجه به هریک از معیارهای آن سه بخش که بیان شد آسیب‌های فردی و اجتماعی مختلفی به همراه دارد. در بخش اعتقادات و باورها عدم رعایت حریم فردی و خصوصی در فضای زندگی یا بی ­توجهی به مسئله اشراف با آسیبهای بسیار همراه است. در بخش ارزش­های معماری ایران وقتی ما مفاهیمی مانند خودبسندگی، مردم­‌واری و پرهیز از بیهودگی که از معیارهای اصیل معماری ایران به شمار می‌‌روند را رعایت نمی­‌کنیم، اولین آسیبی که به جامعه وارد می­‌شود ورود انواع فرآورده ­های ساختمانی از کشورهای مختلف است. از سنگ مصنوعی که از چین وارد می ­شود تا انواع ساندویچ پانل­های آلومینیومی که از کشورهای اروپایی و آسیایی وارد کشور می­ شود و انواع دیگری از مصالح که گاهی هیچ مطابقتی با کشور ما ندارد. از همه مهم‌تر اینکه ما برای کارگر کشورهای دیگر مانند چین، اسپانیا و ایتالیا شغل ایجاد می‌­کنیم، بنابراین تولید در داخل آسیب می‌­بیند.
علاوه بر عدم مطابقت بنا با شرایط اقلیمی، وضعیت جغرافیایی و آب وهوایی استانهای کشور نیز مورد توجه قرار نمی­ گیرد. به عنوان مثال ممکن است نمای شیشه ­ای در برخی از شهرهای ما نمایی مطلوب نباشد اما بی­ توجهی به مفاهیم بیان شده مانند خودبسندگی و پرهیز از بیهودگی و مردم‌واری منجر به استفاده بی رویه، غیر علمی و غیر مطلوب از این مصالح و مصالح دیگری در ساختمان‌ها می­‌شود که آسیب‌­های بسیاری به دنبال دارد. طبیعتاً وقتی ما ساختمانی را برای یک منطقه سرد و کوهستانی طراحی می‌کنیم. این ساختمان برای منطقه گرم و خشک مناسب نیست، هر ساختمان باید متناسب با شرایط اقلیمی خود ساخته شود در حالی که امروزه در بسیاری موارد این امر رعایت نمی‌شود.
*علت فقدان الگوی مشخص معماری در شرایط کنونی چیست؟
دلیل عمده به‌کارگیری بدون اندیشه سبک­ها، روش‌ها و الگوهای برخاسته از سایر فرهنگ‌هاست. طبیعی است که به مرور زمان در برخی کشورها روش­ها و الگوهایی در معماری مطرح شود اما هنگامی که بسیاری از آنها بدون تأمل و اندیشه عیناً به جامعه ما وارد می‌شود و ساختمان‌سازی و معماری و حتی الگوی زندگی ما را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد موجب گم شدن آن هویتی می‌شود که ما باید برای حفظ آن بسیار بکوشیم.
به عبارت دیگر علت اینکه جامعه امروز ما از نظر معماری دچار نوعی بی­‌هویتی شده است غفلت از گذشته و در مواردی فراموش کردن ارزشهای پایدار آن است. بی‌توجهی به نگاه معمار ایرانی و پیاده­‌سازی الگوها و سبک­هایی که از سایر کشورها وارد شده است در ایجاد این بی­ هویتی مؤثر بوده است. در واقع تحولات گسترده ­و ایجاد انواع سبک­های مختلف در کشورهای دیگر و انتقال بدون تأمل آنها به جامعه باعث تغییر در سبک‌­ها، روش­ها و الگوهای معماری ایران شده است. در این شرایط میان معماری امروز ایران با معماری گذشته فاصله بسیاری ایجاد شده و بدین ترتیب است که در این هجوم سبک‌ها و مکاتب گوناگون معماری، هویت و اصالت معماری گذشته ما گم شده است.
لازم به یادآوری است که یکی از منابع افتخار، بزرگی و عظمت کشور ما در جهان آثار معماری آن در گذشته بوده است. در جهان امروز، ایران را با تخت جمشید، با مسجد جامع اصفهان، با پل خواجو، مدرسه چهار باغ، عالی قاپو اصفهان، سی‌‌و‌سه پل و در چهان اسلام با حرم امام رضا(ع) می‌شناسند، اما معماری امروز متأسفانه آن فرصت و افتخار را از دست داده است و این نشان می­‌دهد که حتماً باید آن اصالت، فرهنگ و مبانی شکل گیری آنرا بازشناسی کنیم و برای احیای آن اقتدار و شکوه و عظمت گامهای بلندی برداریم.