۷ منطقه‌ی آسیب‌پذیر تهران در برابر زمین‌لرزه
زمین‌لرزه‌ی مهیب یکشنبه‌شبِ غرب کشور، دلهره به جان بسیاری از ساکنانِ مناطق شهر‌ی کشور انداخته است؛ آن‌جا‌هایی که بافت فرسوده‌ی متراکم و کوچه‌های تنگ و باریک دارند؛ آن‌جا‌هایی که هیچ مرکز کمک‌رسانی و هلال‌احمری در نزدیکی‌شان نیست؛ آن‌جا‌هایی که با وجود تراکم جمعیتیِ بالا، یا مرکز درمانی ندارند، یا اگر هم هست، آن‌قدر زهواردررفته است که در همان زلزله‌ی اول آوار می‌شود. در این میان آن‌طور که رئیس شورای شهر تهران نیز می‌گوید در پایتخت مناطقی مشابه‌وجود دارد. به گفته محسن هاشمی مناطق ۹، ۱۰، ۱۱،۱۲، ۱۴، ۱۶ و ۱۷ خطرپذیری بالایی در برابر زلزله دارند و درصورت زمین‌لرزه، اتفاقات ناگواری در این ۷ منطقه رخ خواهد داد. البته تهران را نمی‌توان کاملا در برابر زلزله ناآماده دانست، اما واقعیت آن است که حدود ۳۷۰۰ هکتار بافت فرسوده، جمعیت ۸ میلیون و ۷۰۰ هزار نفری ساکن، وجود شبکه‌های پیچیده تاسیساتی بسیار زیاد به‌ویژه گاز و فاضلاب، مشکلات زیرزمینی و کاهش سفره‌های زیرزمینی آب، پدیده نشست دشت تهران و... سبب شده تا پایتخت کشور را نتوان یک‌شهر آماده و تاب‌آور در برابر زلزله دانست. این در حالی است که برخی مناطق، همچون مناطقی که رئیس شورای شهر تهران بدان اشاره کرده دارای خطرپذیری بالا در برابر زلزله هستند و برخی مناطق دیگر مانند ۷، ۸، ۱۳، ۱۵، ۱۹ و ۲۰ خطرپذیری متوسطی دارند. حال سؤال اینجاست که ۷ منطقه پرخطر تهران چه مولفه‌هایی دارند که در برابر زلزله تاب نخواهند آورد؟ تراکم جمعیتی بالا تراکم بالای جمعیت از یکسو باعث افزایش میزان تلفات و آسیب هنگام رخداد حوادث می‌شود و از سویی امدادرسانی را بسیار سخت می‌کند. طبق آخرین سرشماری انجام شده ناحیه ۲ منطقه ۱۰ با ۴۳۴ نفر در هر هکتار بالاترین مقدار تراکم را در شهر تهران دارد. ناحیه ۵ از منطقه ۱۵ نیز با رقم ۴۰۲ نفر در هکتار در رتبه بعدی قرار می‌گیرد. گفتنی است که مناطق ۴ و ۱۵ به‌ترتیب با ۸۶۱ هزار و ۲۸۰ نفر و ۶۳۸ هزار و ۷۴۰ نفر بیشترین جمعیت را در خود جای داده‌اند. این درصورتی است که منطقه ۴ پایتخت ۱۳۹ کیلومترمربع وسعت دارد و منطقه ۱۵ پایتخت فقط ۱۹ کیلومترمربع. یعنی متراکم‌ترین بخش شهر را می‌توان منطقه ۱۵ دانست. از سوی دیگر نباید فراموش کرد که دست‌کم ۱۰ درصد از بافت مسکونی منطقه ۱۵، فرسوده و بسیار ناپایدار به‌حساب می‌آید. بافت فرسوده‌ی گسترده در تهران بیش از ۲۰۰ هزار پارسل (قطعه) بافت فرسوده وجود دارد. درحالی‌که ناپایداری و فرسودگی در کلانشهر تهران بیشتر در محدوده مرکزی شهر و در مناطق ۱۲، ۱۱ و ۱۰ و همچنین مناطق حاشیه‌ای محدوده مرکزی مانند مناطق ۱۵، ۱۴، ۷ و ۱۷ متمرکز شده است. این مناطق ۲۳۵۰ هکتار از محدوده بافت فرسوده معادل ۷۲ درصد کل آن را شامل می‌شوند. بیشترین درصد فرسودگی در بین مناطق در منطقه ۱۰ با ۵۲.۳ درصد است. با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر، مرتبط با موضوع در دسترس شما خواهد بود. پراکندگی سوله‌های بحران تهران ۱۲۰ پایگاه مدیریت بحران دارد که پراکندگی آنها در مناطق مختلف شهر و همچنین تغییر کاربری آنها، اما و اگر‌های فراوانی را به‌وجود آورده است. اگرچه هریک از مناطق ۲۲ گانه پایتخت یک‌پایگاه ویژه مدیریت بحران دارند، اما نکته اینجاست که برخی از پایگاه‌های معمولی (به‌طور موقت) در مناطق تغییر کاربری داده و تبدیل به فضا‌های ورزشی شده‌اند یا در اختیار صدا و سیما قرار گرفته‌اند. این در حالی است که به‌دلیل مسائلی همچون گرانی زمین و عدم‌تأمین اعتبار هنوز احداث ۳۰ پایگاه مدیریت بحران دیگر محقق نشده است چراکه طبق برنامه پنج ساله دوم شهر تهران، پایتخت باید ۱۵۰ پایگاه داشته باشد. مناطق تجاری، کارگاهی و صنعتی از جمله دلایل خطرناک بودن مناطق مرکزی و حاشیه‌ای، می‌توان به تجاری، کارگاهی و صنعتی بودن آنها اشاره کرد. به‌عبارت دیگر زمان رخداد زلزله، در اماکنی که دارای کاربری‌های مذکور هستند، احتمال رخداد حوادث دیگر به‌ویژه آتش‌سوزی و انفجار، بسیار بالاتر از سایر اماکن است و این مسئله قدرت تخریب را در اطراف آنها افزایش می‌دهد. به گزارش همشهری، طبق گفته‌های سعید شریف‌زاده، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی یکسری از مناطق همچون مناطق ۱۱ و ۱۲ که تجاری هستند یا مناطقی مانند مناطق ۴ و ۱۷ که صنعتی هستند بیشترین سهم را در پرخطر بودن مناطق پایتخت دارند. گفتنی است که در تهران ۴۹۰۰ ساختمان پرخطر با اولویت درجه یک وجود دارد که اغلب در مناطق ۱۱ و ۱۲ واقع شده‌اند. جالب اینکه حدود ۲۳۰ ساختمان از این تعداد، بالای ۱۲ طبقه دارند و بلندمرتبه محسوب می‌شوند. ناگفته نماند که طبق اعلام وزارت کشور بیش از ۴۰ درصد بنا‌های تجاری خیابان جمهوری ناایمن هستند. مدرسه‌های فرسوده طبق آمار ۷۰۰ مدرسه در بافت فرسوده شهر تهران قرار دارند و با کمترین لرزشی امکان فرو‌ریختن آنها وجود دارد. نکته اینجاست که عمده این مدارس در مناطق ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۵، ۱۶ و ۱۷ واقع شده‌اند. این درصورتی است که هزار مدرسه نیز ناپایدار بوده و به مقاوم‌سازی نیاز دارند. از سوی دیگر آمار نشان می‌دهد ۶۰ درصد مدارس مناطق مذکور فرسوده هستند. بیمارستان‌هایی که در زمین‌لرزه فرومی‌ریزند یکی از جدی‌ترین پیام‌های هشدارآمیز برای تهران این است که حدود ۷۰ درصد بیمارستان‌های پایتخت ایمنی و استحکام لازم را ندارند. اگرچه هنوز آمار دقیقی از بیمارستان‌های پرخطر وجود ندارد ولی تخمین‌ها نشان می‌دهد که اصول ایمنی در بیمارستان‌های بالای ۳۵ سال رعایت نمی‌شود. در این بین یکی از دلایل نبود آمار از تعداد بیمارستان‌های ناایمن به نقص در پرونده شهرسازی آنها برمی‌گردد چراکه برای اخذ پروانه یا صدور پایان کار به شهرداری تهران مراجعه نمی‌کنند. حال قابل توجه است که منطقه ۱۵ آخرین رتبه توسعه‌یافتگی و بهره‌مندی از مراکز درمانی را در بین مناطق تهران دارد. پس از این منطقه نیز مناطق ۱۷، ۱۹، ۱۸، ۹، ۲۰، ۱۴، ۲۲، ۱۲، ۱۶ و ۱۰ قرار گرفته‌اند. یعنی به‌عبارتی در بین ۱۰ رتبه پایین توسعه‌یافتگی و برخورداری از خدمات درمانی و امکانات رفاهی، ۷ منطقه‌ای قرار گرفته‌اند که دیروز رئیس شورای شهر تهران آنها را خطرساز اعلام کرد. فرونشست‌های مناطق مرکزی و جنوبی یکی از تهدید‌هایی که اخیرا به فهرست بحران‌های احتمالی تهران افزوده شده، فرونشست زمین است. تأثیرات این مسئله در مناطق مرکزی و جنوب شهر (از جمله مناطق ۷ گانه پرخطر) بیشتر حس می‌شود. در این بین اینطور که آمار سازمان مدیریت بحران شهر و دستگاه‌های ثبت نشست نشان می‌دهد دشت تهران به‌طور میانگین روزانه یک‌میلی‌متر نشست می‌کند. آسیب‌رسانی به شریان‌های حیاتی، فرسودگی شبکه آبرسانی و در نتیجه آن هدر‌رفت آب، برداشت‌های بی‌اندازه از سفره‌های زیرزمینی آب، ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری ازجمله علل نشست‌های پی در پی زمین در تهران است. خروجی‌های راه‌آهن تهران-جنوب و تهران- تبریز، شاخه‌های جنوبی مترو به سمت اسلامشهر و حرم مطهر امام (ره) و همچنین بخش‌هایی از خطوط مترو در مرکز و نیز بخشی از فرودگاه مهرآباد، در این محدوده مخاطره‌آمیز قرار می‌گیرند. زیرساخت‌هایی که داریم با وجود تمام نگرانی‌هایی که برای زمان بحران پایتخت وجود دارد، اما تهران هم‌اکنون امکانات شاخصی دارد که می‌توانند در موقع بحران به یاری شهر بیایند. سامانه هشدار سریع زلزله، تهیه سند میزان خطرپذیری محله‌ها، سند مخاطرات مدارس، نرم‌افزار مدیریت بحران ساختمان‌ها، سامانه پایش تاب‌آوری شهر، وجود نقشه شبکه راه‌های اضطراری و خودرو‌های مخصوص فرماندهی بحران ازجمله این امکانات است. ازسوی دیگر هم‌اکنون ۳۰ هزار قلم کالای ایمنی، کمک‌درمانی و امدادرسانی در پایگاه‌ها وجود دارد. استقرار ۱۶۵ کانکس امدادرسانی در محله‌ها، ۱۰ مراکز اسکان اضطراری در ۱۰ بوستان جنگلی اطراف شهر، ۳۵۰ خانه دوام و ایمنی برای آموزش مدیریت بحران نیز می‌توانند در موقع حوادث بزرگ مثل زلزله به یاری شهروندان بیایند.
|
