■ چهار راه مهار تراکم‌فروشی

چهار راه مهار «تراکم‌فروشی»

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، کمبود شدید نقدینگی و تاخیر در اجرای پروژه‌های عمرانی را دو نتیجه وابستگی 80 درصدی منابع درآمدی شهرداری‌ها به درآمد‌های ناپایدار در وضعیت رکود اقتصادی عنوان کرد و چهار شیوه کسب درآمد پایدار و دو راهکار خروج از وضعیت کنونی را به شهرداری‌ها پیشنهاد داد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، «تنوع بخشی به درآمدها» و «تعامل دولت‌های محلی با دولت مرکزی» را دو راهکار مناسب برای افزایش سهم درآمدهای پایدار دانست. همچنین «فروش مستقیم خدمات»، «اخذ مالیات و عوارض محلی»، «استفاده از کمک‌های دولتی» و« انتشار اوراق قرضه شهری» نیز چهار شیوه کسب درآمد پایدار به عنوان منابع پیشنهادی و تجربه شده در سایر کشورها بود که داوود دانش جعفری، وزیر پیشین اقتصاد و دارایی از آنها به‌عنوان جایگزین درآمدهای حاصل از فروش تراکم و تخلفات ساختمانی یاد کرد.

به گزارش «دنیای اقتصاد» در پنل تخصصی اقتصاد شهری مبتنی بر اقتصاد مقاومتی که در نخستین اجلاس مدیریت یکپارچه شهری و شوراها برگزار شد، داوود دانش جعفری عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی به ارائه مقاله‌ای در خصوص وضعیت اقتصاد شهری پرداخت.

تاثیر رکود اقتصادی بر اقتصاد شهری، تاثیر رکود بخش مسکن بر اقتصاد شهری و نوسان ناپایدار درآمدهای شهرداری از جمله حوزه‌های خطرپذیر اقتصاد شهری بودند که وی به آن اشاره کرد. او با اشاره به تحقیقات انجام شده اظهار کرد: «تراکم» در سبد درآمدی شهرداری‌ها همان نقش «نفت» در بودجه کل کشور را بازی می‌کند. به این معنا که بررسی‌ها نشان می‌دهد در برخی سال‌ها بین 50 تا 80 درصد درآمد شهرداری‌های کشور از محل درآمدهای ناپایدار به‌ویژه فروش تراکم و تخلفات ساختمانی تامین می‌شود. همین مساله موجب می‌شود که سیاست شهرداری‌ها به سمت تخریب شهر برای تامین درآمد شهر پیش رود.

او ادامه داد: بنابراین در سال‌هایی که کشور در وضعیت رکود اقتصادی به سر می‌برد و رکود موجود در بخش مسکن و ساخت وساز تاثیر می‌گذارد به تبع آن، حجم درآمدهای شهرداری ناشی از فروش تراکم و تغییر کاربری کاهش پیدا می‌کند.

دانش جعفری به پیامد وابستگی شهرداری‌ها به درآمد حاصل از فروش تراکم اشاره کرد و گفت: حدود 100 کد درآمدی شهرداری‌ها که 50 تا 70 درصد کل بودجه را شامل می‌شود از محل تراکم و تخلفات ساختمانی تامین می‌شود به همین دلیل کمبود شدید نقدینگی و تاخیر در اجرای پروژه‌های عمرانی دو نتیجه این وابستگی است؛ از این رو «تنوع بخشی به درآمدها» اولین راهکار مدنظر برای جایگزین کردن درآمدهای ناپایدار با درآمد‌های پایدار یعنی درآمدهایی که سه ویژگی مداوم بودن، سالم بودن و مطلوبیت را داشته باشد، است.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه مطالعه تطبیقی نظام تامین مالی شهرداری با شهرهای دنیا چهار شیوه عمده کسب درآمدهای پایدار را معرفی می‌کند، تصریح کرد: اولین روش فروش مستقیم خدمات است. او اضافه کرد: بازدید از سیستم خدمات شهری یکی از شهرهای کشور کانادا نشان داد که در این شهر، مدیریت شهری با طراحی سیستم انتقال زباله به فاضلاب شهری هر دو هفته یک بار برای جمع‌آوری زباله اقدام می‌کند و شهروندانی که درخواست جمع‌آوری زباله زودتر از موعد مقرر را داشته باشند، باید بهای این خدمات را بپردازند. به این ترتیب مدیریت شهری هزینه جمع‌آوری زباله‌ها را کاهش داده بود. وزیر پیشین اقتصاد و دارایی به دومین شیوه کسب درآمد پایدار اشاره کرد و افزود: «اخذ مالیات و عوارض محلی شیوه دیگری است که در بسیاری از کشورهای دنیا برای افزایش سهم درآمدهای پایدار شهری از آن استفاده می‌کنند. در این روش عوارض و مالیات مطابق با خدمات و امکانات ارائه شده در هر محله شهر دریافت می‌شود.

به این معنی که در مناطق مرغوب شهر، عوارض بیشتر دریافت می‌شود و بالعکس. به گفته وی استفاده از کمک‌های دولتی و انتشار اوراق قرضه شهری دو شیوه دیگری است که برای افزایش سهم درآمدهای پایدار می‌توان از آنها استفاده کرد. دانش جعفری در بخش دیگری از صحبت‌های خود به اجرای قانون خودکفایی شهرداری‌ها از دهه 60 تاکنون اشاره کرد و گفت: با اجرای این قانون اگرچه وابستگی شهرداری‌ها به‌عنوان دولت محلی به منابع دولت متوقف شد، اما اشتباهی که صورت گرفت این بود که منابع مالی پایدار و جایگزین برای آن طراحی نشد و به این شکل تامین تمامی منابع درآمدی شهر بر عهده شهرداری‌ها گذاشته شد. او تاکید کرد: در این راستا یکی از زمینه‌هایی که به شهرداری اجازه تامین درآمد سهل‌الوصول را می‌داد، فروش تراکم بود.

زمین و هوا را نفروشید

همچنین محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام با حضور در این پنل تخصصی، توقف فروش تراکم را به شهرداری‌ها توصیه کرد. او عنوان کرد: در حال حاضر دو نگاه درآمدزایی در تمام شهرهای دنیا وجود دارد؛ نگاه اول درآمدهای ناشی از دارایی است که شهرداری‌ها در کشور ما براساس این نگاه عمل می‌کنند و برای دستیابی به آن زمین و هوا را می‌فروشند. او افزود: نگاه دوم درآمدهای ناشی از سرمایه‌گذاری است که نگاهی پایدار است و به مثابه «آب باریکه‌ای» است که تداوم و مطلوبیت دارد. اما زمانی که به فروش زمین و هوا رو می‌آوریم، موجب بالارفتن انتظارات و هزینه‌ها می‌شویم بی‌آنکه منابع پایداری داشته باشیم.

ضعف از قانون است

احمددنیا مالی، عضو شورای شهر تهران نیز که در این نشست حضور داشت، تصریح کرد: اگرچه درآمدهای ناشی از سرمایه‌گذاری به‌عنوان درآمد پایدار محسوب می‌شوند، اما در حال حاضر ساختار مناسب برای تکیه کردن بر این نوع درآمدها وجود ندارد. او ادامه داد: تا زمانی که در حوزه قانونگذاری به‌طور جدی اقدام نشود، باید برای تامین منابع درآمدی شهر همچنان زمین و هوا را بفروشیم.