بی‌انضباطی ساخت‌و‌ساز شهری ساماندهی می‌شود/ مدیران شهری مشکلات را با کمترین تبعات برای شهرها حل کنند
مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی با اعلام افزودن مسئولیت جدید به این دفتر و حفاظت از ابنیه و بافت‌های واجد ارزش گفت: آغاز مشکلات شهری زمانی است که مدیران شهری در بی‌انضباطی‌ها و ایجاد حقوق مکتسبه به دنبال پاسخ‌دادن به درخواست‌های غیرمنطقی می‌روند. فرزانه صادق‌مالواجرد در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ضمن تاکید بر تلاش این دفتر برای پیداکردن راه‌حل‌هایی که کمترین آسیب را به شهر و شهروندان وارد می‌کند از مصوبه‌ای که تغییراتی را در خصوص بلندمرتبه‌سازی برای شهرداری‌ها تعیین کرده است خبر داد. به گفته وی در سال گذشته دفتر معماری و طراحی شهری به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با هدف صیانت از «بافت‌های تاریخی و واجد ارزش» این حوزه را به مسئولیت‌های خود افزود؛ حوزه‌ای که هدف از تشکیل آن توجه ویژه به معماری ایرانی ـ اسلامی، جلوگیری از بلندمرتبه‌سازی‌های بی‌رویه و حفظ و نگهداری از داشته‌های تاریخی است. مشروح گفتگوی خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی با مدیرکل دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی را در ادامه می‌خوانید: خانم صادق مالواجرد، برای ورود به بحث از برنامه‌های دفتر معماری و طراحی شهری از زمان مسئولیت در این سمت برای ساماندهی این حوزه بگویید؟ دفتر معماری و طراحی شهری طبق شرح وظایف مصوب، ماموریت‌هایی داشته است که همچنان در حال انجام است. در دوره فعلی بر اساس تاکید وزیر محترم راه و شهرسازی مبنی بر افزایش کیفیت فضاهای شهری و شهروند‌مداری و همچنین تاکید معاون محترم شهرسازی و معماری مبنی بر صیانت از بافت‌های تاریخی و بناهای واجد ارزش به عنوان تنها مصادیق معماری ایرانی-اسلامی، مسئولیت پیگیری‌های ویژه در حوزه بافت‌های واجد ارزش در این دفتر تعریف شد و عنوان دفتر نیز به دفتر «معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش» تغییر پیدا کرد. در همین راستا به جهت ورود شورایعالی شهرسازی و معماری به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری، به موارد فوق تلاش شد تا این مهم در کمیته‌های فنی ذیل شورا هم منعکس شود. خوشبختانه مصوبه تشکیل کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش در تاریخ هشتم تیرماه سال گذشته از شورایعالی گرفته شده است. این کمیته در جهت اجرایی کردن ماده یک قانون تاسیس شورایعالی مبنی بر اعتلای هنر معماری ایران و ایجاد محیط زیست بهتر شکل گرفت و مقرر شد علاوه بر بررسی طرح‌های توسعه و عمران تا مقیاس طرح جامع در کمیته‌های فنی ۱ و ۲ ذیل شورای عالی، موارد کیفی در مقیاس بافت‌های شهری و معماری هم در این کمیته تخصصی مطرح و به شورا منعکس شود. مهمترین طرح‌های بررسی شده و اقدامات صورت گرفته در پی برگزاری این جلسات چه بود؟ اولین جلسه کمیته تخصصی در تاریخ ۲۸ مردادماه سال گذشته تشکیل شد و علاوه بر تصویب آیین‌نامه داخلی توسط اعضای محترم کمیته، موارد مختلفی مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه به شورا اعلام شد. مواردی چون بررسی خیابان شهید انصاری شرقی در بافت تاریخی قزوین، بررسی الگوی توسعه و عمران حوزه مرکزی شهر مشهد (با تاکید بر مسائل بافت پیرامون حرم مطهر رضوی)، بررسی طرح تفصیلی بافت تاریخی شیراز (تنها باقیمانده معماری دوره زندیه) و همچنین انتظام‌بخشی به مسابقات معماری و شهرسازی که در این خصوص به جهت اهمیت موضوع جلسات متعدد برگزار و نتیجه منجر به مصوبه مورخ ۹۴/۱/۳۱ شورایعالی مبنی بر دستورالعمل اجرایی تشکیل دبیرخانه دائمی مسابقات معماری و شهرسازی شد. همچنین، بررسی شرح خدمات طراحی شهری –محیطی رودخانه خرم آباد، سند راهبری و بازنگری طرح ویژه عباس آباد و شرح خدمات انجام مطالعات بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محلات ناکارآمد شهری و هدایت پادگان‌ها به تصمیم قابل دفاع (بررسی طرح اولیه پادگان ۰۷ خرم آباد) و تشویق مدیران ارشد به خلق پروژه‌های باکیفیت و همه جانبه در جهت باز آفرینی‌شهری در دستور کار این کمیته بوده است. در امور ترویجی هم این دفتر علاوه بر طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی نسبت به برگزاری مسابقه سراسری عکاسی و کارتون با موضوع «نقد بنا و فضای شهری» با اعلام فراخوان اقدام کرد که نمایشگاه آثار برگزیده نیز در خانه هنرمندان برگزار شد. در مباحث طرح‌های پژوهشی این دفتر به دنبال مصادیق رفت. از جمله طرح‌های پژوهشی ما در سال‌های اخیر، مستندسازی آثار میراث معماری صنعتی به تفکیک محدوده جغرافیایی، گونه‌شناسی و راهکارهای حفاظتی، تدوین چارچوب تهیه شرح خدمات پروژه‌های طراحی شهری و تهیه دستورالعمل مربوطه، گونه‌شناسی میدان‌ها در شهر تاریخی یزد، تدوین تعاریف، ضوابط و راهکارهای فضایی-کالبدی تحقق واحدهای همسایگی بر اساس دانش بومی و مستندسازی بناهای مسکونی واجد ارزش با رویکرد استخراج آموزه‌های معماری بومی و کاربرد آن در ساخت و ساز معاصر بوده است. همچنین طرح‌های پژوهشی نیز با رویکرد مستندسازی و استخراج آموزه‌های معماری بومی و کاربرد آن در ساخت و ساز معاصر و چگونگی رقابت‌پذیری شهر در حال انجام است. اعضای تشکیل‌دهنده کمیته فنی ۳ کدام افراد حقیقی و حقوقی هستند؟ در کمیته‌های فنی یک و دو نمایندگان دستگاه‌های حاضر در شورای عالی حضور دارند اما در کمیته ۳ بنا بر موضوعیت کمیته، نمایندگان وزارت‌کشور، سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و وزارت راه و شهرسازی و اعضای حقیقی شامل اساتید دانشگاه و حرفه آقایان دکتر شاهین حیدری، دکتر اصغر محمدمرادی، دکتر جهانشاه پاکزاد، مهندس بهشتی، مهندس کلانتری، دکتر مهدی حجت، دکتر محسن حبیبی و مهندس امیرفرجامی هستند. در حوزه مدیریت‌شهری، آیا مدیران فعلی شهرها، همکاری لازم را با دولت در زمینه اجرای قوانین معماری و شهرسازی دارند؟ پاسخ به این سوال اندکی دشوار است از این جهت که نمی‌توان با بلی یا خیر پاسخ داد اما در مقیاس دفتر معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش، در برخی از استان‌ها شاهدیم که مدیریت شهری توجه بیشتری نسبت به ایجاد کیفیت در فضاهای شهری دارد. تمامی تلاش ما این بوده که بیشترین و موثرترین ارتباط را با مدیران شهری داشته باشیم تا در اجرای طرح‌های مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی هماهنگی به وجود آید. اینکه همه استان‌ها، ضوابط و مقررات را اجرا می‌کنند یا خیر؟ پاسخ منفی است. اگر تمامی ضوابط و مقررات اجرا می‌شد، شاید وضعیت شهرهای ما اینگونه نبود. ما در خصوص کیفیت فضای شهری بر اساس ضوابط و مقررات صرف پیش نرفتیم و در آنها تخطی وجود دارد در عین حالی که باید این نکته را هم مدنظر قرار دهیم که ضوابط و مقررات بیشتر کمّی هستند و کیفیت در مراحل بعد مدنظر قرار می‌گیرد. تبدیل کیفیت به ضوابط و مقررات، کار ساده‌ای نیست، همانگونه که ارتقای کیفیت در شهرهای مختلف راه‌حل ویژه خود را دارد. تلاش ما، توجه‌دادن به کیفیت است. همچنین، بسیاری از شهرها هستند که تمایل به ایجاد کیفیت دارند اما از بضاعت کافی برخوردار نیستند. در سنوات قبل در جهت ارتقای کیفیت در فضاهای شهری پروژه‌هایی در مقیاس پایین‌تر از ۱/۲۰۰ طرح‌های تفصیلی در استان‌ها تعریف شده بود که ساماندهی برخی از میادین و خیابان‌ها از جمله این پروژه‌ها بود. در دو سال اخیر، ضمن پیگیری برای به نتیجه رساندن این پروژه‌ها تغییر رویه‌ای هم در چگونگی تعریف این پروژه‌ها انجام شد. بدین‌معنا که این بار از این منظر وارد شدیم که دفتر معماری و شهرسازی تعریف‌کننده این قبیل پروژه‌ها نباشد. به استان‌ها ابلاغ کردیم تا پروژه‌ها را پس از تعامل با شهرداری‌ها و بر اساس اولویت اجرایی شهرها معرفی کنند. با این روش، بازخوردهایی که از استان‌ها گرفتیم مثبت‌تر از زمانی بود که ما صرفا با همکاری استان و ستاد نسبت به تهیه پروژه‌های طراحی شهری اقدام و نتیجه جهت اجرا به شهرداری‌ها ابلاغ می‌کردیم چرا که در تعامل با شهرداری‌هاست از قدرت اجرایی در کیفیت‌بخشی فضاها استفاده بهینه خواهد شد. وضعیت تهران در ابلاغ طرح‌ها و اجرا چگونه است؟ وضعیت تهران به دلیل گستردگی و عوامل تاثیرگذار بر آن متفاوت از سایر شهرهاست. چندین جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی مختص تهران برگزار شد از این جهت که طرح تفصیلی تهیه‌شده در تهران مغایرت‌هایی با طرح جامع داشت که در چندین جلسه کمیته فنی مورد بررسی قرار گرفت. آنچه که بیشتر به دفتر معماری و شهرسازی ارتباط پیدا می‌کرد، ضوابط بلندمرتبه‌سازی بود که در این زمینه، شورای عالی معماری و شهرسازی ورود پیدا کرد و مصوبه‌ای داد که در مراحل پایانی قرار دارد و به زودی به اجرا درمی‌آید. بیشترین تخلف در حوزه مدیریت شهری به چه دلایلی است و از سوی کدام ارگان انجام می‌شود؟ معتقدم مدیریت شهری با علم، تخلف نمی‌کند. بی‌انضباطی‌های شهری محصول پاسخ به درخواست‌ها و حقوق مکتسبه‌ای است که در فرآیندی معیوب و مغایر با قوانین رخ می‌دهد. بنابراین، آغاز مشکلات شهری زمانی است که مدیریت شهری به دنبال پاسخ دادن به این قبیل درخواست‌ها می‌رود و اینگونه است که کیفیت فضاهای شهری قربانی پاسخگویی غیر منطقی مدیریت شهری می‌شود. اینکه مشخصا تعیین کنیم کدام شهرها و کدام ارگان بیشترین تخلف را در حوزه مدیریت شهری داشتند کار دشواری است، زیرا شرایط در نقاط مختلف متفاوت است. اگر بخواهم بر اساس کمیسیون ماده ۵ به این پرسش، پاسخ دهم طبیعی است که تغییرات در تراکم‌ها و کاربری‌هایی که در شهرها رخ می‌دهند، برخلاف مصوبات شورای عالی معماری و شهرسازی و طرح‌های جامع مصوب هستند که در این خصوص دفتر نظارت بر طرح‌های توسعه و عمران معاونت معماری و شهرسازی ورود پیدا کرده است. در سفرهای معاون محترم معماری و شهرسازی به شهرهای مختلف، حتما یکی از جلسات در کمیسیون ماده ۵ استان‌ها با حضور مدیران استانی برگزار می‌شود. هدف از این جلسات، آگاهی‌بخشی مدیران شهری است تا کلیه تصمیمات بر روی ریل انضباط قرار گیرند و از سویی دیگر اگر مدیریت شهری با مشکلاتی مواجه است بتوانیم آن مشکلات را با کمترین تبعات برای شهر حل کنیم و اهمیت صیانت از بافت‌های واجد ارزش و کیفیت فضاهای شهری همواره گوشزد می‌شود. اولویت ما پاسخگویی به شهر و نیازهای آن است. شهر موجود زنده‌ای است که توجه به همه اجزای آن اجتناب‌ناپذیر است و اگر از جزییات غافل شویم به این موجود زنده آسیب جدی وارد کرده‌ایم. توجه به حقوق شهروندان، هویت شهرها و انسان‌مداری شهرها مقولاتی بسیار با اهمیت هستند. اینکه برای حل یک مشکل مثلا تامین مسکن مردم، سایر حقوق آنها را نادیده بگیریم به خطا رفته‌ایم. تغییر در تراکم‌ها و تبدیل کاربری سبز و خدماتی به کاربری‌های سوداگرایانه بدون توجه به خدمات عمومی مشکلات متعددی را در شهرهای کوچک و بزرگ ما به وجود آورده است که شاهد آن هستیم، به همین‌جهت آگاهی‌رسانی به مدیران شهری را در دستور کار آوردیم. این موارد در جهت دستیابی به راه‌حل‌هایی با کمترین آسیب به شهر و شهروندان در جلسات استانی توسط معاونت شهرسازی و معماری مطرح و پیگیری می‌شود. آیا در مطالعات جدید قرار است تغییری در قوانین شهری اعمال شود یا پیگیر اجرای قوانین قبل هستید؟ در حوزه معماری و کیفیت بخشی به فضاهای شهری، آن چیزی که در حال حاضر در دستور کار داریم تغییر در شرح خدمات طرح‌های توسعه و عمران است. در تلاش هستیم تا نقاط قوت شرح خدمات موجود را تقویت کرده و در جهت رفع نقاط ضعف گام برداریم. همچنین مصوبه قبلی شورایعالی که هدف آن تشکیل کمیته سیما و منظر در تمامی استان‌ها بود هم در حال بررسی است که امید است نتیجه به ارتقای کیفیت در شهرها با ایجاد نهادی پاسخگو و تاثیرگذار بیانجامد.
|
